Για μια εναλλακτική διακυβέρνηση στη σημερινή Ελλάδα
Όσο θα πλησιάζουμε στις εκλογές, τόσο θα πυκνώνουν -είναι απολύτως λογικό- οι συζητήσεις για την εναλλακτική διακυβέρνηση και το ποια μπορεί να είναι η διάδοχη κατάσταση μετά την ΝΔ. Αναφέρομαι στην σημερινή Ελλάδα και στην υπάρχουσα πολιτική και οικονομική κατάσταση∙ και όπως μου έλεγε ένας φίλος προχθές, «εδώ που φθάσαμε…»
Με κοινωνικοοικονομικούς και πολιτικούς όρους λοιπόν, τέσσερις είναι οι πολιτικές δυνάμεις -το λέω ξανά και ξανά- που μπορούν να σηκώσουν το βάρος διακυβέρνησης:
1. Η Δεξιά (ΝΔ) – παρούσα, συνεκτική, με βαθύ μηχανισμό,
2. Η Σοσιαλδημοκρατία – χιλιοδιασπασμένη, δεν χρειάζονται πολλά λόγια,
3. Η Αριστερά – το ΚΚΕ κατά την άποψή μου, ως μια σταθερή δύναμη, αλλά μη διαθέσιμη για κυβερνητικές συνεργασίες, και
4. Η Πολιτική Οικολογία – ο ευρωπαϊκός πυλώνας του μέλλοντος, όμως στην Ελλάδα προβληματικά περιθωριοποιημένος.
Όλα τα υπόλοιπα κόμματα είναι είτε προσωποπαγείς προβληματικοί σχηματισμοί, είτε δορυφορικές δυνάμεις/παραφυάδες, που διεκδικούν το «και». Δεν παράγουν κυβερνησιμότητα· παράγουν όμως πολιτική και, κυρίως, κοινωνική αντιπολίτευση.
Η λογική λέει: κάθε ενιαίο πολιτικό ρεύμα/πολιτική δύναμη πρέπει να συσπειρώνει τις ευρύτερες δυνατές συγγενικές απόψεις για να μπορεί να διεκδικεί θέση στο παιχνίδι της εξουσίας. Ρεαλιστικά πράγματα. Φυσικά πάντα θα υπάρχουν οι παραφυάδες και τα αιώνια κόμματα του 0,01% και του μπαίνω – δεν μπαίνω στη Βουλή, φαινόμενα που δημιουργούν αυτή την διαλυτική εντύπωση στην κοινωνία και σπρώχνουν -όσους δεν έχουν συνηθίσει στην εικόνα- στην έλλειψη εμπιστοσύνης και στην αποχή.
Σε μια χώρα που βιώνει δημογραφική συρρίκνωση, παρασιτική οικονομική δομή, σαρωτική συγκέντρωση πλούτου, υποχώρηση κρίσιμων λειτουργιών και απόλυτη απαξίωση του κοινωνικού κράτους, είναι εύκολο να πελαγώνει κανείς σε «1500 διαφορετικές συζητήσεις». Δίκαιες, ενδιαφέρουσες, συχνά δημιουργικές συζητήσεις, αλλά ατελείωτες. Και σήμερα αυτό που λείπει δεν είναι η θεματολογία· είναι η δομή, η συγκρότηση, η ύπαρξη ενός αξιόπιστου πόλου εξουσίας απέναντι στο δεξιό νεοφιλελεύθερο μπλοκ, που κυριαρχεί εδώ και πολλά χρόνια. Ας δούμε τι υπάρχει σήμερα:
1. Στη σοσιαλδημοκρατία το ΠΑΣΟΚ: Ένας κορμός που δεν φτιάχνει κορμό! Αυτή τη στιγμή παραμένει, με βάση τις δημοσκοπήσεις, το μόνο κόμμα που -θεσμικά, το τονίζω- μπορεί να διεκδικήσει σοσιαλδημοκρατική διακυβέρνηση. Όμως το ΠΑΣΟΚ δεν έχει ξεκαθαρίσει το κοινωνικό του μπλοκ, δεν έχει αναδιατυπώσει έναν σύγχρονο παραγωγικό μοντέλο και δεν παράγει λύσεις κλίμακας για ενέργεια, αγροτική παραγωγή, περιβάλλον, αγορά εργασίας. Συζητά πολλά, αλλά δεν συγκροτεί το απαραίτητο «κόμμα κορμό», εκείνο που δίνει την αίσθηση ότι μπορεί αύριο το πρωί να κυβερνήσει, αλλά και για το όνομα που κουβαλάει.
2. Η Αριστερά, το ΚΚΕ: Σταθερή δύναμη, αλλά μη διαθέσιμη για διακυβέρνηση. Αυτό γιατί έχει εγκαταλείψει τη «θεωρία των σταδίων» από το 1996, επιμένει στη γραμμή μη συμμετοχής σε κυβερνητικά σχήματα εντός του υπάρχοντος πλαισίου και κινείται με καθαρή ιδεολογική συνέπεια, αλλά μακριά από την λογική πολιτικής ευθύνης εξουσίας. Συνεπώς είναι σταθερός πόλος, όχι όμως κυβερνητικός παίκτης. Αυτό πρέπει να διατυπώνεται καθαρά, χωρίς παρεξηγήσεις.
3. Η Πολιτική Οικολογία: Η μεγάλη απουσία που γίνεται ανάγκη. Ο οικολογικός χώρος στην Ελλάδα έχει ουσιαστικό κοινωνικό αποτύπωμα, τεράστιο πεδίο παρέμβασης (κλιματική πολιτική, ενέργεια, χωροταξία, αγροτική αλλαγή, ανθρώπινα δικαιώματα, μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης κλπ), αλλά παραμένει κατακερματισμένος, υποστελεχωμένος και «εσωστρεφής». Η εποχή -και η συγκυρία- απαιτούν πολιτική οικολογία κυβερνητικής κλίμακας, όχι διαμαρτυρίας. Σήμερα η Ελλάδα έχει τεράστια ζητήματα άναρχης τουριστικής ανάπτυξης, εξάντλησης υδάτινων πόρων, ενεργειακής φτώχειας, χωροθέτησης ΑΠΕ, περιβαλλοντικές παραβιάσεις σε περιοχές Natura κλπ. Αν δεν υπάρξει οικολογικός πόλος εξουσίας, το κενό το καλύπτει η δεξιά «πράσινη μετάβαση», δηλαδή το greenwashing.
4. Τα υπόλοιπα κόμματα: Όπως είπαμε και παραπάνω διεκδικούν το «και» ως στρατηγική επιβίωσης. Διεκδικούν ένα κομμάτι δημοσιότητας, ή ένα προσωπικό ακροατήριο, ή ένα προσωποπαγές αφήγημα. Λειτουργούν ως δορυφόροι των μεγαλύτερων πόλων, και -τα ίδια το γνωρίζουν, απλώς δεν θέλουν να το ομολογήσουν- έχουν χρονικό ορίζοντα ζωής. Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι τα μικρά κόμματα επιβιώνουν όταν έχουν σαφές κοινωνικό ρόλο, αλλά δεν συγκροτούν εναλλακτική εξουσίας. Άρα, δεν μπορούν να αποτελέσουν τον «άλλο πόλο».
Και ο καλοπροαίρετος αναρωτιέται: Και ο Τσίπρας; Το έγραφα και πριν λίγες μέρες, θα το επαναλάβω. Σε κάθε περίοδο πολιτικής ασάφειας, η κοινωνία αναζητά συγκροτημένες ισχυρές προσωπικότητες. Όχι σωτήρες. Η παρουσία του Αλέξη Τσίπρα, με το ειδικό βάρος και τη δημόσια αναγνωρισιμότητα που διαθέτει, αναπόφευκτα λειτουργεί ως κέντρο έλξης στον ευρύτερο σοσιαλδημοκρατικό χώρο. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ο «εκλεκτός» ή ο «μοναδικός». Σημαίνει ότι, αν ο χώρος θέλει συσπείρωση, οι προσωπικότητες με ακτίνα επιρροής δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Το ζήτημα δεν είναι ο Τσίπρας. Το ζήτημα είναι ότι ο σοσιαλδημοκρατικός χώρος χρειάζεται μια τέτοια μορφή∙ κάποιον ή κάποια που να μπορεί να ενώσει, να συνομιλήσει με όλους, να διατυπώσει στρατηγική και να κινητοποιήσει κοινωνικά στρώματα. Και χωρίς παρελθοντολογίες και με το μάτι στο 2015. Αλλιώς, ο σοσιαλδημοκρατικός χώρος θα συνεχίσει να αναπαράγει τον ίδιο του τον κατακερματισμό.
ΥΓ …και για να μην παρεξηγηθώ, προσωπικά παραμένω στον χώρο της Πολιτικής Οικολογίας, με όλα όσα ανέφερα παραπάνω.
Στέφανος Σταμέλλος
