Μα για να υπάρχουν οι πλούσιοι, πρέπει να υπάρχουν οι φτωχοί!
Διαβάζουμε -και είναι αυτό μια πρόκληση στη λογική- ότι έχουμε μια ραγδαία αύξηση του παγκόσμιου πλούτου την οποία καταγράφει η νέα ετήσια λίστα του Forbes με τους δισεκατομμυριούχους του πλανήτη. Η λίστα αυτή παρουσιάζει φέτος 3.028 ονόματα, έναν αριθμό ρεκόρ από την πρώτη δημοσίευση της λίστας το 1987. Η συνολική περιουσία των 3.028 δισεκατομμυριούχων ανέρχεται στα 16,1 τρισεκατομμύρια δολάρια, το υψηλότερο ποσό όλων των εποχών. https://www.protothema.gr/world/article/1620758/rekor-ploutou-sti-lista-forbes-o-mask-protos-o-trab-ektoxeuetai-poioi-bainoun-sti-hrusi-dekada/.
Και από τα βάθη της λογικής ακούγεται μια φωνή: “Μα για να υπάρχουν οι πλούσιο πρέπει να υπάρχουν οι φτωχοί!”. Η φράση αυτή, λένε, υποδηλώνει μια μαρξιστική ή γενικότερα κριτική θεώρηση της κοινωνικοοικονομικής ανισότητας. Υπονοεί ότι ο πλούτος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς φτώχεια, ότι η οικονομική επιτυχία κάποιων βασίζεται στη στέρηση των πολλών. Αυτό λογικά σημαίνει ότι η αύξηση της περιουσίας των δισεκατομμυριούχων ανταποκρίνεται στην μείωση αντίστοιχα του εισοδήματος των φτωχών, στην αύξηση του αριθμού των δισεκατομμυρίων φτωχών! Αυτό αντικατοπτρίζει μια ιστορική αλήθεια: ότι η συγκέντρωση κεφαλαίου συνοδεύεται από την ένταση της εκμετάλλευσης και της άνισης κατανομής των πόρων.
Από την άλλη, η ραγδαία αύξηση του παγκόσμιου πλούτου και η επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής συνιστούν ένα οξύμωρο σχήμα, που αποκαλύπτει τις βαθιές αντιφάσεις του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Από τη μία, ο πλούτος συσσωρεύεται στα χέρια λίγων, κυρίως μέσω ενός μοντέλου ανάπτυξης που βασίζεται, όπως είπαμε, στην υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, αλλά και στην αλόγιστη κατανάλωση και στη συνεχή επέκταση της παραγωγής. Από την άλλη, οι συνέπειες αυτής της ανάπτυξης -όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη, οι φυσικές καταστροφές και η απώλεια βιοποικιλότητας- επιβαρύνουν δυσανάλογα τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Και τέλος, αντικειμενικά έρχεται στο προσκήνιο ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας: η ανάγκη για ριζική αλλαγή στον τρόπο που ζούμε, παράγουμε, καταναλώνουμε και σκεφτόμαστε, αλλά και οι έννοιες της αποανάπτυξης και της βιωσιμότητας. Το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο βασίζεται στην αέναη ανάπτυξη και στην υπερκατανάλωση, αλλά αυτό δεν είναι συμβατό με έναν πλανήτη με πεπερασμένους πόρους.
Η αποανάπτυξη και η βιωσιμότητα δεν είναι πολυτέλειες. Είναι προϋποθέσεις για ένα μέλλον που δεν θα είναι καταστροφικό. Η αλλαγή δεν είναι εύκολη, αλλά είναι αναπόφευκτη. Το ερώτημα είναι αν θα την επιλέξουμε συνειδητά και οργανωμένα ή αν θα μας επιβληθεί με βίαιο τρόπο από την κλιματική και κοινωνική κατάρρευση…
Λαμία, 5.4.2025
Στέφανος Σταμέλλος
https://www.e-ecology.gr
https://www.facebook.com/stefanos.stamellos/
Η αποανάπτυξη δεν σημαίνει ύφεση, ούτε επιστροφή στη φτώχεια. Σημαίνει μια στοχευμένη και συνειδητή μείωση της παραγωγής και της κατανάλωσης, ιδιαίτερα σε τομείς που δεν εξυπηρετούν τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων, αλλά επιβαρύνουν το περιβάλλον.
Αυτό σημαίνει:
Λιγότερη εξάρτηση από προϊόντα μιας χρήσης και πλαστικά
Επανατοπικοποίηση της παραγωγής (λιγότερες μεταφορές, λιγότερος CO₂)
Μικρότερη εργάσιμη εβδομάδα και περισσότερο ελεύθερο χρόνο
Επένδυση σε προϊόντα μεγάλης διάρκειας αντί για φθηνά και εφήμερα
Αλλαγή στην Παραγωγή και Κατανάλωση
Το οικονομικό σύστημα βασίζεται στη δημιουργία τεχνητών αναγκών. Μας πείθουν ότι η ευτυχία περνάει από την κατανάλωση, αλλά στην πραγματικότητα, η ανεξέλεγκτη κατανάλωση δημιουργεί περισσότερο άγχος, χρέη και εξάρτηση από έναν μη βιώσιμο τρόπο ζωής.
Η λύση;
Κυκλική οικονομία: Ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση, επισκευή
Τοπικές αγορές και συνεταιρισμοί: Λιγότερη εξάρτηση από πολυεθνικές
Κοινοτική οικονομία: Μοίρασμα αγαθών και υπηρεσιών αντί για υπερκατανάλωση
Αλλαγή Τρόπου Σκέψης
Η πιο δύσκολη αλλαγή είναι η αλλαγή του τρόπου που σκεφτόμαστε. Πρέπει να ξεφύγουμε από τη νοοτροπία της διαρκούς ανάπτυξης ως αυτοσκοπού. Πλούτος δεν είναι μόνο το ΑΕΠ, αλλά και η ποιότητα ζωής, η κοινωνική συνοχή, το καθαρό περιβάλλον, ο ελεύθερος χρόνος.
Η πραγματική ερώτηση είναι: Πώς μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα με λιγότερα;
Περισσότερη κοινότητα, λιγότερη απομόνωση
Περισσότερη ποιότητα ζωής, λιγότερος καταναλωτικός καταναγκασμός
Περισσότερη ελευθερία από το χρήμα, λιγότερη υποδούλωση στο «πρέπει να έχω»
Μπορούμε να το κάνουμε;
Η αποανάπτυξη δεν είναι απλά θεωρητική συζήτηση. Σε πολλά μέρη του κόσμου ήδη εφαρμόζεται:
Πόλεις που εφαρμόζουν αστική αγροκαλλιέργεια
Τοπικά νομίσματα που μειώνουν την εξάρτηση από τις τράπεζες
Κοινότητες που λειτουργούν με συνεταιριστικά μοντέλα παραγωγής και κατανάλωσης
Η αλλαγή δεν είναι εύκολη, αλλά είναι αναπόφευκτη. Το ερώτημα είναι αν θα την επιλέξουμε συνειδητά και οργανωμένα ή αν θα μας επιβληθεί με βίαιο τρόπο από την κλιματική και κοινωνική κατάρρευση.
