Ας γίνει μια ημερίδα για τις δυνατότητες αξιοποίησης των Ιαματικών Πηγών στην περιοχή μας

Λίγο πολύ όλοι ξέρουμε το πόσα μεγάλα λόγια και όμορφες υποσχέσεις έχουν ακουστεί τα τελευταία τριάντα τουλάχιστον χρόνια σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη των ιαματικών πηγών στη Φθιώτιδα και στη Λαμία. Στο δια ταύτα, βέβαια, βρισκόμαστε διαρκώς στο σημείο μηδέν. Ένα πράγμα που μπορεί να επισημάνει κανείς είναι η έλλειψη ουσιαστικής διεκδίκησης από μέρους της αυτοδιοίκησης και σωστής ενημέρωσης των πολιτών και της τοπικής κοινωνίας. Αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει. Άρα να γίνει μια ημερίδα για να φωτιστούν όλες οι πλευρές της υπόθεσης και να χαραχτεί ένα Στρατηγικό Σχέδιο για το τι μπορεί και τι πρέπει να γίνει.

Η αλήθεια είναι ότι, έτσι που έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, δεν είναι τίποτα εύκολο. Πρέπει να πέσουν οι τόνοι των μεγάλων προσδοκιών και να προσγειωθούμε σε λύσεις ρεαλιστικές και εφικτές. Ούτε Μπάντεν – Μπάντεν και Κάρλοβι Βάρι θα γίνει η Λαμία και οι Θερμοπύλες, ούτε έργα φαραωνικά μας χρειάζονται. Πιο χαμηλά, πιο χαμηλά… Αυτά όμως πρέπει να φωτιστούν σε έναν ανοιχτό διάλογο και να γίνει υπόθεση της οργανωμένης τοπικής κοινωνίας και των εκπροσώπων της. Όχι του κάθε βουλευτή, ούτε μόνο του κάθε δημάρχου∙ και τα χρόνια να περνάνε. Ναι, ξέρουμε ότι έχουμε το ΤΑΙΠΕΔ και τον ΕΟΤ, έχουμε τον Νόμο 3498/2006 για την Ανάπτυξη του Ιαματικού Τουρισμού, που ρυθμίζει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης, έχουμε το νομικό πλαίσιο που ορίζει τις δυνατότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, έχουμε τις διατάξεις του Ν. 3986/2011 και την Επιτροπή Προστασίας Ιαματικών Φυσικών Πόρων, η οποία έχει αρμοδιότητες σχετικές με την προστασία και διαχείριση των ιαματικών πόρων.

Το σημαντικότερο ίσως -μπορεί να κάνω και λάθος- είναι το περιβόητο Υπερταμείο. Το ταμείο που ελέγχουν οι δανειστές σύμφωνα με τις δεσμεύσεις του Τρίτου Μνημονίου, γνωστό ως Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε. (ΕΕΣΥΠ). Το Υπερταμείο εποπτεύεται από το Ελληνικό Δημόσιο, αλλά λειτουργεί υπό την επιτήρηση των δανειστών, έχει διάρκεια ζωής τουλάχιστον 99 χρόνια, το Εποπτικό του Συμβούλιο περιλαμβάνει μέλη που εγκρίνονται από τους θεσμούς (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ESM, ΔΝΤ, ΕΚΤ) και δεν έχει τη δυνατότητα να πουλήσει περιουσιακά στοιχεία χωρίς τη συναίνεση των θεσμών. Υπό την ομπρέλα του βρίσκεται, μεταξύ άλλων, και το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), το οποίο διαχειρίζεται αποκρατικοποιήσεις και αξιοποίηση δημόσιας περιουσίας. Η δημιουργία του Υπερταμείου είχε ως στόχο να εξασφαλίσει την αποπληρωμή μέρους του ελληνικού χρέους μέσω της αξιοποίησης δημόσιων περιουσιακών στοιχείων. Τα παραπάνω ήταν ένας από τους λόγους που είχαμε προσφύγει στο ΣτΕ κάτοικοι της περιοχής ζητώντας να ακυρωθούν ως αντισυνταγματικές και παράνομες οι σχετικές αποφάσεις μεταβίβασης των ιαματικών πηγών των Λουτρών Υπάτης και Θερμοπυλών στο ΤΑΙΠΕΔ. Η προσφυγή μας απορρίφθηκε χωρίς να υποστηριχτεί από κανέναν επίσημο φορέα του Δήμου ή της Περιφέρειας.

Παρόλα αυτά ας δοκιμάσουμε να συζητήσουμε. Παρακάτω θα έχετε την δυνατότητα, όσοι το επιθυμείτε, να δείτε ένα πλαίσιο δυνατοτήτων. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ διεκδικητικό ΣΧΕΔΙΟ με στόχο, οργάνωση και στελέχωση, κίνητρα και τακτικό έλεγχο της πορείας του στόχου. «Και τότε ακόμα η νίκη θα είναι δύσκολη. Μα θα είναι δική μας»

Λαμία 2.4.2025

Στέφανος Σταμέλλος

https://www.e-ecology.gr
https://www.facebook.com/stefanos.stamellos/

Πιο αναλυτικά, για την συζήτηση.

Είμαι από αυτούς που επιμένουν ότι το νερό, σε όλες του τις εκφάνσεις, αποτελεί κοινωνικό αγαθό∙ και έτσι πρέπει να διαχειρίζεται. Η ιδιωτικοποίηση του νερού δεν πρέπει να επιτραπεί, είτε αυτό είναι νερό πόσιμο, είτε νερό άρδευσης, είτε ιαματικό. Θα πρέπει στην διαχείρισή του να συμμετέχει η τοπική κοινωνία δια των εκπροσώπων της. Και μ’ αυτή την έννοια ο ρόλος της Αυτοδιοίκησης είναι καθοριστικός.

Η επιλογή της επιχειρηματικής μορφής για την αξιοποίηση μιας ιαματικής πηγής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το θεσμικό πλαίσιο, η αρχική επένδυση, οι στόχοι της εκμετάλλευσης (κερδοφορία, κοινωνικό όφελος, τουριστική ανάπτυξη) και η βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Ακολουθούν τρία βασικά μοντέλα με τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά τους:

1. Η Μεικτή Επιχείρηση (Σύμπραξη Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα – ΣΔΙΤ). Αυτή η επιλογή συνδυάζει δημόσιο έλεγχο και ιδιωτική διαχείριση, επιτρέποντας την αξιοποίηση της πηγής με επιχειρηματικά κριτήρια αλλά και με κοινωνικό έλεγχο.

Πλεονεκτήματα:

– Το κράτος ή ο δήμος διατηρεί ένα ποσοστό ελέγχου, εξασφαλίζοντας ότι η αξιοποίηση γίνεται προς όφελος της τοπικής κοινωνίας.

– Ο ιδιώτης αναλαμβάνει τη διαχείριση, φέρνει τεχνογνωσία και κεφάλαια για την επένδυση.

– Μειώνει το οικονομικό ρίσκο για τον δήμο και διασφαλίζει ότι η επιχείρηση λειτουργεί με βάση την αγορά.

Μειονεκτήματα:

– Οι διαδικασίες αδειοδότησης και σύμπραξης είναι χρονοβόρες και γραφειοκρατικές.

– Υπάρχει κίνδυνος ο ιδιώτης να ενδιαφέρεται περισσότερο για την κερδοφορία και λιγότερο για την ποιότητα υπηρεσιών ή το περιβάλλον.

2. Δημοτική Επιχείρηση (Δημοτική Ανώνυμη Εταιρεία – ΔΕΑ). Σ’ αυτό το μοντέλο, ο δήμος διατηρεί πλήρη έλεγχο της πηγής μέσω μιας δημοτικής επιχείρησης.

Πλεονεκτήματα:

– Διασφαλίζεται ότι τα έσοδα θα επιστρέφουν στην τοπική κοινωνία.

– Μπορεί να λειτουργήσει με κοινωνικά κριτήρια (προσιτές τιμές, δημιουργία θέσεων εργασίας).

– Δυνατότητα άντλησης ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Μειονεκτήματα:

– Ο δήμος επωμίζεται όλο το οικονομικό ρίσκο.

– Η γραφειοκρατία και η έλλειψη επιχειρηματικής κουλτούρας στους ΟΤΑ μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αποδοτικότητα.

– Κίνδυνος πολιτικών παρεμβάσεων και κακοδιαχείρισης.

3. Ιδιωτική Επιχείρηση. Σε αυτό το σενάριο, η εκμετάλλευση της ιαματικής πηγής ανατίθεται πλήρως σε ιδιωτική εταιρεία μέσω παραχώρησης ή αγοράς της εκμετάλλευσης.

Πλεονεκτήματα:

– Ο ιδιώτης αναλαμβάνει το επιχειρηματικό ρίσκο και επενδύει κεφάλαια για την ανάπτυξη της πηγής.

– Πιο ευέλικτη και αποδοτική λειτουργία, με στόχο την κερδοφορία και την τουριστική ανάπτυξη.

– Μπορεί να δημιουργήσει ένα brand και να προσελκύσει διεθνή πελατεία.

Μειονεκτήματα:

– Ο δήμος και η τοπική κοινωνία έχουν ελάχιστο έλεγχο στην τιμολογιακή πολιτική και στις παρεχόμενες υπηρεσίες.

– Κίνδυνος εκμετάλλευσης της πηγής με γνώμονα μόνο το κέρδος, χωρίς σεβασμό στο περιβάλλον και τις τοπικές ανάγκες.

– Σε περίπτωση αποτυχίας του επιχειρηματία, το έργο μπορεί να μείνει ανεκμετάλλευτο.

Ποια επιλογή είναι η πιο βιώσιμη;

√ Η πιο ρεαλιστική λύση φαίνεται να είναι η σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), μια μεικτή μορφή με δημόσιο έλεγχο και ιδιωτική διαχείριση. Έτσι, ο δήμος θα έχει έλεγχο και στρατηγική επιρροή, ενώ ο ιδιώτης θα φέρει κεφάλαια και επιχειρηματική τεχνογνωσία.

√ Αν υπάρχει ισχυρή πολιτική βούληση και οργανωτική δυνατότητα, η δημοτική επιχείρηση μπορεί να είναι βιώσιμη, αρκεί να εξασφαλιστούν χρηματοδοτήσεις.

√ Η καθαρά ιδιωτική λύση είναι πιο ριψοκίνδυνη και μπορεί να οδηγήσει σε αποξένωση της τοπικής κοινωνίας, αλλά υπάρχει και το ενδεχόμενο της αποχώρησης με ό,τι αυτό συνεπάγεται – δείτε Λουτρά Πλατυστόμου.

Όσον αφορά τη δυνατότητα σύστασης Δημοτικών Ανωνύμων Εταιρειών (ΔΑΕ) η ισχύουσα νομοθεσία, όπως διαμορφώθηκε με τους νόμους 3852/2010 (“Καλλικράτης”) και 4555/2018 (“Κλεισθένης I”), δεν επιτρέπει τη δημιουργία νέων ΔΑΕ από τους ΟΤΑ. Ωστόσο, υπάρχουν συγκεκριμένες εξαιρέσεις και εναλλακτικές:​

1. Αναπτυξιακοί Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Σύμφωνα με το άρθρο 4 του σχεδίου νόμου για τους Οργανισμούς Διαχείρισης και Προώθησης Προορισμού, οι υφιστάμενοι αναπτυξιακοί οργανισμοί ή αναπτυξιακές ανώνυμες εταιρείες ΟΤΑ μπορούν, μετά από απόφαση του οικείου συμβουλίου και τροποποίηση του καταστατικού τους, να λειτουργήσουν ως Οργανισμοί Διαχείρισης και Προώθησης Προορισμού https://www.opengov.gr/tourism/?p=2039&utm_source

2. Μονομετοχικοί Οργανισμοί Διαχείρισης και Προώθησης Προορισμού: Σε περιφέρειες και δήμους με πληθυσμό κάτω των 50.000 κατοίκων, δύναται, με κοινή απόφαση των Υπουργών Τουρισμού και Εσωτερικών, να συσταθούν μονομετοχικοί οργανισμοί με εισφορά του συνόλου του μετοχικού κεφαλαίου από τον ΟΤΑ. Αυτό προϋποθέτει αιτιολογημένη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου που να εισηγείται την αναγκαιότητα σύστασης του οργανισμού.

https://www.opengov.gr/tourism/?p=2039&utm_source

Συνεπώς, αν και η γενική νομοθεσία δεν επιτρέπει τη σύσταση νέων ΔΑΕ από τους δήμους, υπάρχουν προβλέψεις για εξαιρέσεις ή εναλλακτικές μορφές οργανισμών μέσω συγκεκριμένων νομοθετικών διαδικασιών. Για να εξαιρεθεί ένας δήμος και να του επιτραπεί η σύσταση ΔΑΕ ή άλλου σχετικού φορέα για την αξιοποίηση ιαματικών πηγών, απαιτείται ειδική νομοθετική ρύθμιση ή τροπολογία που να προβλέπει την εξαίρεση αυτή, λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες.

Υ.Γ.   Επειδή υπάρχει και το ζήτημα της Ιαματικής Πηγής Καλλιδρόμου (Ψωρονέρια), να θυμίσω ​ότι ο Νόμος 3498/2006 που θεσπίζει το πλαίσιο για την ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού στην Ελλάδα, καθορίζει τις διαδικασίες αναγνώρισης και προστασίας των ιαματικών φυσικών πόρων. Σύμφωνα με το άρθρο 4 του νόμου, οι πηγές που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια μπορούν να ανακηρυχθούν ως ιαματικές. https://www.kodiko.gr/nomothesia/document/154547/nomos-3498-2006?utm_source