Προάγοντας την Ψυχική Υγεία
Τα τελευταία χρόνια γίνεται μία προσπάθεια να διαμορφωθεί ο όρος “υγεία” επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στην ενότητα ψυχή & σώμα, προσδίδοντας με αυτόν τον τρόπο ένα ευρύτερο και πιο ουσιαστικό περιεχόμενο που στόχο έχει να παρουσιάσει τις ψυχικές, σωματικές και κοινωνικές διαστάσεις.
Δεδομένου πως ένα από τα πολυπλοκότερα ζητήματα στη μελέτη της υγείας είναι ο ορισμός της, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας θα μπορούσαμε να ορίσουμε την υγεία ως “την κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας, και όχι την απλή απουσία της αρρώστιας ή της αναπηρίας”.
Η ψυχική υγεία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ευεξία, την αυτοεκτίμηση, την ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων, την ικανότητα να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα, να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες καθώς και τον τρόπο που εν τέλει φροντίζουμε και προστατεύουμε τον εαυτό μας από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες.
Μιλώντας για ψυχική υγεία και ευεξία, θα μπορούσαμε να πούμε με βεβαιότητα ότι όλοι μας έχουμε βιώσει ημέρες όπου τα πράγματα και οι καταστάσεις μοιάζουν να πηγαίνουν περίφημα, και κάποιες άλλες που πηγαίνουν τελείως ανάποδα, γνωρίζοντας ότι η όλη κατάσταση μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε. Ωστόσο, πολλές φορές είναι δύσκολο να κατανοηθεί ότι οι σχέσεις, η ανθρώπινη συμπεριφορά, η ενσυναίσθηση, ο τρόπος που εκφράζουμε τα συναισθήματά μας και αλληλεπιδρούμε μέσω αυτών, αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την προάσπιση της υγείας. Η σχέση δηλαδή μεταξύ συμπεριφοράς και υγείας παραμένει συνδεδεμένη.
Ωστόσο, έχει αποδειχθεί ότι συναισθήματα όπως ο θυμός, η θλίψη, ο φόβος, η απογοήτευση, το άγχος είναι οικεία συναισθήματα των καιρών μας. Πιο συγκεκριμένα, αναλύοντας το άγχος το οποίο προέρχεται από το ρήμα “άγχω” που σημαίνει σφίγγω ή πνίγω, παρουσιάζεται ως ένα ψυχοσωματικό συναίσθημα το οποίο έχει την ικανότητα να αποτυπώνεται στο σώμα μέσω συμπτωμάτων και πολλές φορές ‘’μας καταστρέφει’’ τόσο ψυχικά όσο και σωματικά. Οι περισσότεροι που έχουν βιώσει παρόμοιες καταστάσεις ενδέχεται να έχουν εμφανίσει συμπτώματα όπως, ταχυκαρδία, δύσπνοια, αίσθηση απώλειας ελέγχου, εφίδρωση, κεφαλαλγία, γρήγορη αναπνοή κ.α. Αυτό το αίσθημα ανησυχίας, φόβου και θυμού είναι σχεδόν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας και έχει την ικανότητα να αποδυναμώνει κάποιον που είναι ψυχικά ευάλωτος.
Το έχει ο εργαζόμενος, το έχει ο γονέας, ο φοιτητής, ακόμα και ένα μικρό παιδί. Το ερώτημα είναι, γιατί άραγε υπάρχει άγχος; Μήπως η ύπαρξή του είναι χρήσιμη σε κάτι; Μήπως εν τέλει το άγχος είναι δημιουργικό και όχι καταστροφικό;
Το άγχος από μόνο του δεν αποτελεί τοξικό συναίσθημα, ιδίως όταν εμφανίζεται ως κινητήριος δύναμη και ωθεί το άτομο σε σημαντικές καταστάσεις της ζωής του. Είναι λοιπόν ένας φυσικός μηχανισμός άμυνας, ο οποίος έρχεται να μας προειδοποιήσει παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο ασφάλεια. Ο μηχανισμός αυτός προετοιμάζει τον οργανισμό για δράση σε καταστάσεις κινδύνου και ενώ το υγιές άγχος ωθεί το άτομο σε ενέργεια και είναι δημιουργικό, στην αντίθετη περίπτωση το καθιστά μη λειτουργικό και στάσιμο, αισθάνεται ότι το περιορίζει ή ακόμα καλύτερα το εγκλωβίζει προκαλώντας φόβο, ανησυχία και οδηγώντας το εν τέλει στην απελπισία. Σε αυτή την περίπτωση το άγχος θεωρείται τοξικό και καταστροφικό.
Όταν προστατεύουμε τον εαυτό μας και γνωρίζουμε τις πραγματικές μας κλίσεις, τότε δεν επιτρέπουμε στις υπερβολικές προσδοκίες να μας αγχώνουν. Είναι σημαντικό κάποιος να αντιληφθεί ότι δεν θα μπορέσει ποτέ να ικανοποιήσει το σύνολο των οικείων του, να θέτει τα προσωπικά του όρια και να μην φορτώνει τον εαυτό του με περιττό άγχος επειδή δεν δύναται να ανταποκριθεί στις προσδοκίες τρίτων. Όταν κάποιος προστατεύει και σέβεται τον εαυτό του δεν μπαίνει στη διαδικασία να τον συγκρίνει με άλλους, να υπονομεύει με αυτόν τον τρόπο τη ζωή και τη σκέψη του.
Επομένως, όταν το άγχος και οι διάφορες συναισθηματικές καταστάσεις που βιώνει το άτομο αποσκοπεί στο να το προστατέψει από πραγματικούς κινδύνους, τότε θεωρείται φυσιολογικό, βοηθώντας το να ξεφύγει από τον εκάστοτε κίνδυνο. Στην αντίθετη περίπτωση, όταν δηλαδή ο κίνδυνος δεν είναι πραγματικός, τότε το άγχος θεωρείται παθολογικό και χρήζει αντιμετώπισης. Προστατεύοντας και υποστηρίζοντας τον εαυτό μας, χτίζουμε την ψυχική ανθεκτικότητα προάγοντας την ψυχική μας υγεία και ευεξία.
Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας στο Ν. Φθιώτιδας και υλοποιεί συστηματικά δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα ψυχικής υγείας και σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα που αφορούν σε ευάλωτα κοινωνικά ομάδες.
Μητραντζιά Θεοδώρα
Παιδαγωγός – MSc Προαγωγή και Αγωγή Υγείας
Συνεργάτης στη Δομή Φθιώτιδας της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος