Το αύριο πρέπει να βασίζεται στο δοκιμασμένο χθες
Λέω συχνά ότι για να κάνεις βήματα μπροστά χρειάζεται κάποιες φορές να στρέψεις το βλέμμα σου στο παρελθόν.
Η ανθρωπότητα στο σύνολό της είναι πασιφανές ότι βρίσκεται σε λανθασμένη κατεύθυνση και έχει θέσει άλογες και τελικά καταστροφικές προτεραιότητες, για τον άνθρωπο και το περιβάλλον στο οποίο ζει.
Η αναγκαιότητα επιστροφής στις πολιτικές ρίζες οργάνωσης των κοινωνιών όπως αυτές μεγαλούργησαν στη λεκάνη της Μεσογείου, κυρίως την κλασσική περίοδο, έχω την άποψη ότι είναι κάτι περισσότερο από επιβεβλημένο στις μέρες μας.
Ισονομία, Διακυβέρνηση, Λαϊκή Κυριαρχία, Άμεση και Συμμετοχική Δημοκρατία, Τοπική Αυτονομία, Αποκέντρωση, Αποσυγκέντρωση, Εγγύτητα, Κοινωνία των Πολιτών και τελικά Πολιτεία, όπως την οραματίστηκαν οι φιλόσοφοι της Κλασικής Εποχής, αλλά και οι εφαρμοστές της όπως ο Κλεισθένης ο Περικλής κ.α., δεν είναι έννοιες κενές περιεχομένου.
Η ακριβής νοηματοδότησή τους και η πιστή εφαρμογή τους, ίσως να έδινε σήμερα μία διέξοδο στα ανυπέρβλητα προβλήματα και τα συνεχή αδιέξοδα που δημιουργούνται στις κοινωνίες και τους θεσμούς, από την εφαρμογή διάφορων παραλλαγών και παραφράσεών τους στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο.
Οι Έλληνες υπήρξαν οι θεμελιωτές της δημοκρατίας, των νόμων και της φιλοσοφίας. Αυτά ήταν δημιουργήματα του ανθρώπινου νου και αποτέλεσμα συλλογικής δράσης, έρευνας και ανάλυσης. Το άτομο πρέπει να διαλογίζεται, μόνο του ή συλλογικά, να ερευνά τι είναι δίκαιο και τι άδικο, τι αληθές και τι ψευδές. Να ξέρει ποιος νόμος είναι καλός και για το άτομο, αλλά και για το σύνολο.
Η ελευθερία σκέψης, η ενσυναίσθηση, η λογική του συνανήκειν, αλλά και η εποικοδομητική αλληλεξάρτηση φιλαλληλίας, οδηγεί στην άμεση και συμμετοχική δημοκρατία πού συνδυάζει την ελευθερία με την ισότητα.
Ο σημερινός δημοκρατικός πολιτισμός δεν φαίνεται να έχει ακόμα ανακαλύψει τις αρχές και τις αξίες που αυθεντικά του αρμόζουν.
Η σύγχρονη Πολιτεία δεν πρέπει να εκφράζεται από μια δογματική γραφειοτυπολατρική και συγκεντρωτική λειτουργία, ως όργανο εξυπηρέτησης της εκάστοτε εξουσίας, των ολίγων και των ομάδων πίεσης ( lobbies), αλλά να εξυπηρετεί το σύνολο των πολιτών και να υπηρετεί πιστά τους θεσμούς.
Με γνώμονα το κοινό καλό, μπορούμε να αναθεωρήσουμε την ισχύουσα λογική και μονοκρατορία της ΤΙΝΑ (There Is No Alternative) η οποία καθιερώθηκε εδώ και πολλά χρόνια, ως η μόνη λύση, και να συνδιαμορφώσουμε την σύγχρονη εναλλακτική, όχι με κραυγές και αφορισμούς, αλλά με ιδέες, γνώση, επιστημοσύνη και επιχειρήματα.
Με την αλλαγή των κοινωνικών και πολιτικών προτύπων θα μπορέσει το πολιτικό σύστημα να αποκτήσει αξιοπιστία και να κυριαρχήσει η δημιουργική ελευθερία, με την ενεργοποίηση και συμμετοχή όλων αυτών των κοινωνικών δυνάμεων που έχουν περιθωριοποιηθεί και απομονωθεί, αλλά και του κάθε πολίτη ξεχωριστά που σήμερα νιώθει ότι οι αποφάσεις που τον αφορούν, λαμβάνονται ερήμην του.
Τα κλειστά συστήματα είναι προφανές ότι δεν μπορούν να δώσουν απαντήσεις. Το άνοιγμα στην κοινωνία είναι αυτό που θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για να οριοθετηθεί ένα νέο όραμα.
Πρώτιστο μέλημα λοιπόν και ύψιστη αναγκαιότητα καθίσταται πλέον η εφαρμογή μεθόδων αληθούς έκφρασης του πολίτη σε μία λειτουργία θεσμών της Δημοκρατίας, που θα φτάνει όσο πιο εγγύτερα γίνεται σ΄ αυτόν και στα προβλήματα που τον απασχολούν, κάτι που θα εμπλούτιζε και θα ισχυροποιούσε τον σύγχρονο δημοκρατικό πολιτισμό.
Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι “το έθος είναι η σταθερή τήρηση των νόμων από τους πολίτες και είναι αυτό που καθιστά πραγματικό το νόμο που του προσδίδει την ισχύ του, ως νόμου της Πολιτείας. Συνακόλουθα και η δικαιοσύνη δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα αλλά μια αρετή που συνίσταται στην έξη της τέλεσης δίκαιων πράξεων (ο γαρ νόμος ισχύν ουδεμίαν έχει προς το πείθεσθαι παρά το έθος» Πολιτικά 1269α 20επ).
Οι κανόνες δικαίου θεσπίζονται κατόπιν κοινής συμφωνίας για την εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος, άρα είναι προϊόν των ανθρώπων και δεν είναι ίδιοι παντού, αφού δεν είναι ίδια και τα πολιτεύματα (πολλαπλότητα του κριτηρίου διανομής), όμως ένα πολίτευμα (θα πρέπει να είναι παντού το άριστο, το κατά φύσιν.
Το αυθεντικό πολιτικό δίκαιο έχει ως σκοπό την αυτάρκεια των ίσων κατά αναλογία ή κατά αριθμό πολιτών μιας κοινωνίας και άρα την εξασφάλιση του συλλογικού καλού της πολιτείας και κατ’ επέκταση στόχος του αυθεντικού νομοθέτη να είναι οι πολίτες καλοί και αγαθοί. Η αναλογική ή αριθμητική ισότητα διασφαλίζει τη δημοκρατία και εξυπηρετεί το κοινωνικό συμφέρον.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό γνώρισμα του πολιτικού δικαίου είναι ότι βασίζεται στον ορθό λόγο και όχι στον άνθρωπο. Η πολιτική εξουσία δεν θα πρέπει να είναι στα χέρια ανθρώπων, οι οποίοι λειτουργούν με πάθη και καταχρούνται τη δημόσια εξουσία. Εκείνοι, οι οποίοι διαχειρίζονται τη δημόσια εξουσία θα πρέπει να είναι φύλακες αυτής, να είναι πραγματικά δίκαιοι, και να τους αποδίδονται ως επιβράβευση για αυτό, τιμές και προνόμια.
Εκείνοι που δεν εκτιμούν τις τιμές αυτές γίνονται τύραννοι. Εδώ έχουμε το τυραννικό και το δεσποτικό δίκαιο, που μοιάζουν με το πολιτικό, αλλά δεν ταυτίζονται. Αυτά τα δίκαια αποτελούνται από κανόνες που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά ανθρώπων, οι οποίοι όμως δεν είναι ίσοι μεταξύ τους, π.χ. τύραννος- υπήκοοι.”
Κατόπιν των ανωτέρω, ζητούμενο είναι το ποιο πολιτικοδιοικητικό σύστημα θα ήταν δυνατόν να εφαρμοστεί, προκειμένου να γίνουν τα σύγχρονα κράτη πιο αποτελεσματικά και λειτουργικά και θα εξυπηρετούν τον πολίτη, “υπέρ του οποίου άλλωστε υπάρχουν”, σπάζοντας τα δεσμά της δαιδαλώδους γραφειοκρατίας και της χαοτικής πολυνομίας.
Με χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας στις μεθόδους διακυβέρνησης οι οποίες τόσο στις μέρες μας έχει αναπτυχθεί και με μέτρα αποκέντρωσης και αποσυγκέντρωσης δομών και εξουσίας, που στόχο (θα πρέπει να) έχουν την ευρύτατη συμμετοχή των πολιτών στην διαχείρισή της, θα επιτευχθεί η πολυπόθητη δημοκρατική πολιτική κοινωνία, η οποία δεν θα έχει στραμμένο το βλέμμα της μόνο στο παρόν και στον υπερκαταναλωτισμό, αλλά κυρίως στο μέλλον και την αειφορία.
