Αρεστός ή ανεξάρτητος “συμπαραστάτης”;
Έχω αναφερθεί επανειλημμένως σε σχετική αρθρογραφία, αλλά και σε επιστημονικές μου δημοσιεύσεις ότι ένα Πολίτευμα κρίνεται από τη σταθερότητά του και τη Δημοκρατική του λειτουργία και το κράτος δικαίου, κυρίως από την ασφάλεια (δικαίου) και την ισότητα όλων απέναντι στο νόμο.
Με αφορμή αποφάσεις σχετικές με τον θεσμό του Συμπαραστάτη, θα ήθελα να θυμίσω το σχετικό ιστορικό πλαίσιο και να καταθέσω κάποιες σκέψεις.
Με το Ν 3852/2010 εισήχθη ο θεσμός του Συμπαραστάτη του Δημότη και του Επιχειρηματία και αντίστοιχα αυτός του Περιφερειακού Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης.
Η απροθυμία των αιρετών να υλοποιήσουν θεσμούς έξω από την πολιτική τους επιρροή, οδήγησαν στην απαξίωσή του, στην μερική του εφαρμογή και εν τέλει στην ανάγκη ριζικής τροποποίησής του.
Έτσι με το Ν 4555/2018 οι ανωτέρω θεσμοί, αντικαταστάθηκαν από τον Δημοτικό και Περιφερειακό Διαμεσολαβητή, αντίστοιχα.
Η καινοτομία αυτής της νέας ρύθμισης, εκτός από την υποχρέωση ευρύτερης συναίνεσης (λόγω της απλής αναλογικής) για τον διορισμό του Διαμεσολαβητή, ήταν η θεσμοθέτηση (παράλληλα με τα προσόντα που απαιτούνται για διορισμό στο Δημόσιο) κριτηρίων και υποχρεωτικών (τυπικών) προσόντων, όπως κατοχή πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου στα αντικείμενα των νομικών, διοικητικών κ.α. επιστημών, επαγγελματική εμπειρία 5 ετών κλπ. Η ανωτέρω ρύθμιση παρά τις ατέλειές της (θα έπρεπε να θέτει μετρήσιμα κριτήρια (μόρια) για τα σχετικά προσόντα, σύμφωνα με τη διαδικασία του ΑΣΕΠ), έβαζε εντούτοις τα θεμέλια για μια πιο διαφανή διαδικασία επιλογής.
Δυστυχώς με το Ν 4623/2019 καταργήθηκαν οι παραπάνω διατάξεις και διαδικασίες και επανήλθε με το άρθρο 7, η απόλυτα “αξιοκρατική και διαφανής” διαδικασία του “προσώπου εγνωσμένου κύρους”, χωρίς πρόβλεψη προσόντων και προϋποθέσεων.
Να θυμίσω ότι έννοιες και αρχές όπως αξιοκρατία, ίσες ευκαιρίες, δικαιώματα του πολίτη, αρχή της νομιμότητας, της αμεροληψίας, της προηγούμενης ακρόασης, της διαφάνειας κ.α. καθορίζουν την ποιότητα της δημόσιας διοίκησης και διαχωρίζουν το σύγχρονο από το τριτοκοσμικό κράτος.
Να τονίσω δε ότι οι κρίσεις, στις στοιχειωδώς οργανωμένες Πολιτείες, δεν φέρνουν μόνο αρνητικά αποτελέσματα στις κοινωνίες που τις υφίστανται, αλλά μπορούν να αποτελέσουν και ευκαιρία για βελτίωση λειτουργιών, δομών, νοοτροπιών, άσκησης εξουσίας, συμπεριφορών κλπ.
Με την οικονομική κρίση δόθηκε η δυνατότητα μέσα από πραγματικό “βομβαρδισμό” μεταρρυθμίσεων (που μας επέβαλαν, γιατί τις προηγούμενες δεκαετίες δεν ήμασταν (;) σε θέση να τις προωθήσουμε μόνοι μας), να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο Κράτος.
Με την επιδημιολογική κρίση και την κατάρρευση των στερεοτύπων και των βεβαιοτήτων μας, ήρθε μια ακόμη ευκαιρία να αποκτήσουμε μια άλλη ηθική ταυτότητα και αίσθηση του συν- ανήκειν και ο κορονοϊός θα μπορούσε σε αυτή την περίπτωση να αποδειχθεί μέγας μεταρρυθμιστής.
Φαίνεται όμως, παρά τις ευκαιρίες που μας δίνονται, ότι οι δυνάμεις του πισωγυρίσματος, της στασιμότητας, της πνευματοκρατίας και του λαϊκισμού, να ανθίσταται σθεναρά.
Αλλά ας θυμηθούμε τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε στον όρο μεταρρυθμίσεις:
Για την αντιμετώπιση σύνθετων προβλημάτων (επιδημιολογική κρίση, οικονομική κρίση, εκσυγχρονισμός δομών του Κράτους, ανάπτυξη, αντεγκληματική πολιτική, μεταναστευτικό, διαχείριση της φτώχειας, κ.ά.,) η δημόσια διοίκηση απαιτείται να δρομολογεί μια “συνολική μεταρρύθμιση, ως ένα κοινά αποδεκτό εργαλείο που μπορεί να διευκολύνει τη μετάβαση από μια σημερινή, μη ικανοποιητική κατάσταση, σε μία επιθυμητή μελλοντική κατάσταση, ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο οδικό χάρτη”.
Η κάθε μεταρρύθμιση (πρέπει να) αποτυπώνει το σύστημα αλλαγής της οργάνωσης των διοικητικών συστημάτων, διά της σύνδεσης και με ομαλό τρόπο μετάβασης, από το παλιό, στο νέο.
Ο ανασχεδιασμός των επιχειρησιακών διαδικασιών στη Δημόσια Διοίκηση, πρέπει να στοχεύει στην ουσιαστική αλλαγή, του τρόπου λειτουργίας της, επιδιώκοντας τεράστιες βελτιώσεις σε μετρήσιμα μεγέθη που έχουν να κάνουν με το κόστος, την ποιότητα των υπηρεσιών, την ταχύτητα και την εξυπηρέτηση.
Στη χώρα μας έχουν υπάρξει πολλές απόπειρες μεταρρυθμίσεων χωρίς αποτέλεσμα κι έτσι οι “ορφανές μεταρρυθμίσεις” εμπλουτίζουν διαχρονικά τις Κυβερνητικές ατζέντες, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Μία σημαντική μεταρρύθμιση ήταν και αυτή που εισήχθη για τον προαναφερόμενο θεσμό του Συμπαραστάτη, προκειμένου ο κάθε (ταλαιπωρημένος, αδικημένος, θιγόμενος κλπ) Δημότης να αποκτήσει φωνή και μέσω αυτού του θεσμού, να δύναται να επιλύσει τυχόν ανακύπτοντα προβλήματά του με τη διοίκηση, επιταχύνοντας τις διοικητικές διαδικασίες και ξεπερνώντας κωλυσιεργίες και γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, που πολλές φορές έχουν να κάνουν με την κακοδιοίκηση, αλλά και τη διαφθορά.
Αναλογιζόμενοι τις μεθόδους και τις πρακτικές επιλογής, όχι μόνο στην παραπάνω περίπτωση, αλλά και σε κάθε άλλη που αφορά τη Δημόσια και την Τοπική Διοίκηση, ελπίζω να μην αναρωτιόμαστε ακόμη “τις πταίει”, για το γεγονός ότι παραμένουμε ουραγοί στην ΕΕ, όσον αφορά τη διαφάνεια και τη λειτουργία της Διοίκησης, 200 χρόνια από την απελευθέρωση και 130 περίπου, από τότε που διατυπώθηκε αυτό το ερώτημα.
Ο αναστοχασμός των δεινών του παρελθόντος, ας μας κάνει να σταματήσουμε να υπονομεύουμε τη Δημοκρατία, να εκφυλίζουμε και να ευτελίζουμε τους θεσμούς, να αποθεώνουμε την αντιμεταρρύθμιση και το λαϊκισμό και να δημιουργήσουμε (επιτέλους) με αφορμή έστω την τελευταία κρίση, μια σύγχρονη Πολιτεία, τόσο στις Διοικητικές (με την εφαρμογή των “καλών πρακτικών διοίκησης” σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, στην Υγεία, Παιδεία , Δημόσια Διοίκηση- Αυτοδιοίκηση κ. α.), όσο και στις Πολιτι(-εια)κές δομές.
Οι αιρετοί δε σε όλη τη Χώρα, ας δείξουν ότι μπορούν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, αναλογιζόμενοι τα προβλήματα και τις μακρόχρονες κρίσεις που διέρχεται η Χώρα και η κοινωνία, κι ας λειτουργήσουν κατά τη διαδικασία λήψης κρίσιμων αποφάσεων, με κριτήρια διαφάνειας, αξιοκρατίας και λογική στήριξης των σχετικών θεσμών κι όχι με γνώμονα την υπόσκαψη και την απαξίωσή τους. Να μην ξεχνούν άλλωστε, ότι από την ορθολογική και αποτελεσματική λειτουργία των υπηρεσιών που διευθύνουν, τελικά με μακροπρόθεσμη στρατηγική, θα βγουν και οι ίδιοι κερδισμένοι.
Δρ Βασίλης Μαστρογιάννης
