Σεπτέμβριος… Ο μήνας για την άνοια

Ο Σεπτέμβριος είναι μήνας αφιερωμένος παγκοσμίως στην άνοια, την πανδημία που θεωρείται η μάστιγα του 21ου αιώνα, και η 21η Σεπτεμβρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Alzheimer. Η ευαισθητοποίηση και η έγκαιρη πληροφόρηση του κοινού στοχεύει στην αποτελεσματική διαχείριση της νόσου μέσω της πρώιμης ανίχνευσης των συμπτωμάτων της. Σύµφωνα µε πρόσφατα στατιστικά στοιχεία, στη χώρα μας 160.000 άτομα πάσχουν από άνοια και 280.000 άτομα από ήπια νοητική διαταραχή. Συνολικά, ο πληθυσμός των ανθρώπων με ήπια ή σοβαρά νοητικά προβλήματα πλησιάζει το μισό εκατομμύριο και αν συνυπολογίσουμε ότι για κάθε ασθενή με άνοια επηρεάζεται σημαντικά η ζωή 2-3 φροντιστών-μελών της οικογένειας, η πάθηση αφορά άμεσα σε 1 εκατομμύριο Έλληνες πολίτες.

Με τον όρο άνοια περιγράφεται ένα σύνολο συμπτωμάτων που προκαλούνται από διαταραχές που επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Δεν είναι μία συγκεκριμένη ασθένεια. Η άνοια επηρεάζει τη σκέψη, τη συμπεριφορά και την ικανότητα να εκτελεί το άτομο καθημερινές εργασίες. Η λειτουργία του εγκεφάλου επηρεάζεται αρκετά και παρεμβαίνει στη φυσιολογική κοινωνική ή επαγγελματική ζωή του ατόμου. Το σήμα κατατεθέν της άνοιας είναι η αδυναμία εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων ως συνέπεια της μειωμένης γνωστικής ικανότητας.

Η άνοια μπορεί να συμβεί στον καθένα, αλλά ο κίνδυνος αυξάνεται με την ηλικία. Οι περισσότεροι άνθρωποι με άνοια είναι ηλικιωμένοι, αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι περισσότεροι ηλικιωμένοι δεν παθαίνουν άνοια. Δεν αποτελεί φυσιολογικό μέρος της γήρανσης, αλλά προκαλείται από ασθένεια του εγκεφάλου. Λιγότερο συχνά, άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών παρουσιάζουν άνοια και αυτή λέγεται άνοια σε νεότερη ηλικία.

Συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα άνοιας.

Όλα τα άτομα με άνοια εμφανίζουν ένα ή περισσότερα τέτοια συμπτώματα κατά τη διάρκεια της πορείας της νόσου, συνήθως στα πιο προχωρημένα στάδια. Παρουσιάζουν εξάρσεις και υφέσεις και υψηλό ποσοστό υποτροπών. Ανταποκρίνονται σε μη φαρμακευτικούς χειρισμούς αλλά κυρίως σε φαρμακευτική θεραπεία σε συνεννόηση με τον θεράποντα γιατρό και απαιτούν συστηματική ιατρική παρακολούθηση.

Τα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνουν:

· επιθετικότητα

· κατάθλιψη

· απάθεια

· αυξημένη κινητική δραστηριότητα, άσκοπη περιπλάνηση

· παραλήρημα και ψευδαισθήσεις

· άρση αναστολών και ακατάλληλες συμπεριφορές

· διαταραχές ύπνου (αϋπνία, υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας)

Τα συμπτώματα αυτά επιβαρύνουν τους φροντιστές και προκαλούν έκπτωση στην ποιότητα ζωής των πασχόντων και των οικογενειών τους. Επιπλέον, συντελούν δραματικά στην ιδρυματοποίηση των ατόμων με άνοια και επομένως αυξάνουν σημαντικά το κόστος φροντίδας.

Διάγνωση

Στα Ειδικά Ιατρεία Μνήμης και Άνοιας, η νόσος Alzheimer διαγιγνώσκεται με ακρίβεια έως και 95%. Αρχικά γίνεται κλινική, νευρολογική και ψυχιατρική εκτίμηση και ανάλογα συστήνεται ο παρακλινικός έλεγχος (αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις, απεικόνιση του εγκεφάλου, προσδιορισμός ειδικών πρωτεϊνών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, γενετικός έλεγχος) και οι εξειδικευμένες νευροψυχολογικές δοκιμασίες (τεστ μνήμης και των άλλων νοητικών λειτουργιών). Οι νευροψυχολογικές δοκιμασίες βοηθούν στη διάγνωση και στην παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου όπως και στην αξιολόγηση των φαρμακευτικών ή άλλου είδους παρεμβάσεων.

Θεραπεία

Η άνοια είναι μία νόσος που εξελίσσεται και δεν μένει σταθερή. Η ιατρική κοινότητα παγκοσμίως δεν έχει βρει κάποιο θεραπευτικό πρωτόκολλο που να θεραπεύει την άνοια, αλλά έχει βρει τρόπους να επιβραδύνει την εξέλιξή της και κατ’ επέκταση να προσφέρει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα έναν ποιοτικό τρόπο ζωής. Ο γενικός κανόνας αντιμετώπισης της άνοιας, από την υποψία ήδη ότι κάτι μπορεί να συμβαίνει, είναι η σωστή ενημέρωση του ίδιου του ασθενούς και της οικογένειάς του ώστε να μπορούν να προσφέρουν πραγματική υποστηρικτική φροντίδα τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Η φαρμακευτική αγωγή στοχεύει στο να περιορίσει τα συμπτώματα τα οποία παρουσιάζονται στο άτομο. Η πρώιμη χορήγηση της αγωγής είναι το κλειδί στην αντιμετώπιση της άνοιας, τότε που τα συμπτώματα είναι ήπια. Σημαντικές είναι οι διάφορες τεχνικές μνήμης σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή, ώστε το μυαλό να βρίσκεται σε εγρήγορση. Πολύ καλή αποτελεσματικότητα έχουν επίσης οι θεραπείες νοητικής ενδυνάμωσης και οι δραστηριότητες πρόληψης άνοιας, όπου υλοποιούνται στις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, με στόχο να βοηθήσουν και να ενδυναμώσουν τα άτομα με ήπιες γνωστικές διαταραχές και αρχικό στάδιο άνοιας. Σημαντικό ρόλο σε όλα τα στάδια της νόσου παίζει το οικείο περιβάλλον του πάσχοντος, καθώς η ψυχολογική στήριξη, η κατανόηση και η υπομονή είναι τα βασικά στοιχεία για την ομαλή πορεία της υγείας του.

Οι επόμενες δεκαετίες αναμένεται ότι θα είναι από τις πιο ελπιδοφόρες στον τομέα της θεραπείας της άνοιας, καθώς αναμένεται η έλευση των πρώτων πραγματικά αιτιολογικών θεραπειών για τα ανοϊκά σύνδρομα.

Ιωάννα Ρουποτιά

ΔΕ Νοσηλεύτρια

Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος, Δομή Φθιώτιδας

Πηγές: Εταιρεία Alzheimer Αθηνών, Dementia.org, hygeia.gr,anoia.gr