Μιλώντας για την δια βίου εκπαίδευση. Η ευλογημένη συνήθεια να μαθαίνουμε και να σκεφτόμαστε…

Βρισκόμαστε σε μια εποχή, που έχει ιδιαίτερη ανάγκη τη διαρκή επιμόρφωση και ενημέρωση. Το ευτύχημα είναι, ότι με την αξιοποίηση των νέων διαδικτυακών τεχνολογιών για όποιον έχει την αγάπη για μάθηση και εμπλουτισμό γνωστικών εμπειριών το πράγμα γίνεται πολύ πιο εύκολα και απλά.
Παράδειγμα εφαρμογής των πιο πάνω είναι η δυνατότητα, που παρέχεται σε Κληρικούς και Λαϊκούς (τουλάχιστον αποφοίτους δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης), να αποκτήσουν με εύκολο τρόπο ένα αναγνωρισμένο Πιστοποιητικό Επιμόρφωσης σε αντικείμενα Θεολογικού κυρίως ενδιαφέροντος με την εγκυρότητα, μάλιστα, του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Καθώς μας έχει ανατεθεί να διδάξουμε στο Πρόγραμμα αυτό, για το τρέχον Ακαδημαϊκό Έτος, η χαρά μας είναι ειλικρινά μεγάλη καθώς υπάρχει η ικανοποίηση της μετάδοσης κάποιων γνώσεων, με τις οποίες ασχολούμαστε πάρα πολλά χρόνια. Από τη στιγμή μάλιστα, που η δυνατότητα αυτή παρέχεται μέσω της φερεγγυότητας ενός Ανώτατου Πανεπιστημιακού Ιδρύματος, η εν λόγω προσπάθεια λαμβάνει ιδιαίτερη αξία.
Το εν λόγω Πανεπιστημιακό Πρόγραμμα τελεί, επιπλέον, υπό την αιγίδα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και το αυτοτελές μάθημα, το οποίο διαρκεί περίπου δύο μήνες.
Ο τρόπος είναι ιδιαίτερα απλός για πρόγραμμα αποκλειστικής εξ αποστάσεως μαθητείας (e-learning), καθώς ο ενδιαφερόμενος πηγαίνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση του Προγράμματος (www.etopa.gr/index.php/buy-lessons) και απλά «αγοράζει» την πρόσβασή του στο Σεμινάριο.
Το δικό μας Μάθημα αφορά, λοιπόν, την «Ποιμαντική Θεολογία και Μεθοδολογία. Σύγχρονες προσεγγίσεις σε Εκκλησιαστικά ζητήματα».

Μέσα από την εκπαιδευτική αυτή ενασχόληση ο κάθε ενδιαφερόμενος έρχεται σε τριβή με τις επτά (7) θεματικές ενότητες του μαθήματος, που έχουν ως τίτλο:
1. Ο καθ-ορισμός της Ποιμαντικής ως αυτόνομο ποιμαντικό-εκκλησιολογικό ζήτημα.

2. Διαχείριση Ποιμαντικών Προβλημάτων βάσει της Καινής Διαθήκης (Πράξεις Αποστόλων). Λύσεις – Εφαρμογές.

3. Ποιμαντική Θεολογία της Πολυπολιτισμικότητας. Σχέσεις Εκκλησίας και Πολυπολιτισμικής Κοινωνίας

4. Μορφές Καταγραφής Ποιμαντικής Φυσιογνωμίας Μητροπόλεων, Ενοριών, Ι. Μονών (Αστική Ποιμαντική).

5. Ποιμαντική αντιμετώπιση των σύγχρονων αποπειρών αλλοίωσης της παραδοσιακής χριστιανικής οικογένειας.

6. Ποιμαντική Ανάγνωση Βιβλικού Κειμένου στο πλαίσιο της Ποιμαντική Γάμου, Οικογένειας και Παιδιού.

7. Ποιμαντικές Έρευνες (δημιουργία και εφαρμογή). Πρακτικές Αναγνώσεις. Ποιμαντική Βιβλιογραφία.

Η «Ποιμαντική», ως Επιστήμη αλλά και ως Τέχνη, εμπεριέχει όλη την ενέργεια και τη δυναμική της Εκκλησίας μας προς κάθε μία από τις βασικές λειτουργίες Της. Είτε είναι η Μαρτυρία, είτε η Κοινωνία, είτε η Λατρεία είτε η Διακονία. «Καθήκον» της, αξιοποιώντας την ποιμαντική εμπειρία των προηγουμένων ετών, δεκαετιών ή και αιώνων, είναι να προετοιμάσει τους ποιμένες της κάθε εποχής αλλά και τους υπεύθυνους συνεργάτες τους και να τους μεταδώσει ιδέες και μεθόδους, ώστε αναπτύξουν με τον πιο πρόσφορο και κατάλληλο τρόπο, το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα συγκροτηθεί και θα ευδοκιμήσει το σώμα της Εκκλησίας, με κεφαλή τον Κύριο Ιησού Χριστό.
Στο πλαίσιο τής σύστασης του αγίου Ισιδώρου του Πηλουσιώτου «επιστημονικώς την θείαν Γραφήν ανελίσσειν οφείλεις, και τας αυτής δυνάμεις νουνεχώς ανιχνεύειν» αν εξειδικεύσουμε το «επιστημονικώς» και το αντικαταστήσουμε με το «ποιμαντικώς», τοποθετούμε τα πράγματα πολύ κοντά στην αρχή που ακολουθούμε, ανιχνεύοντας με πολύ προσοχή και αγάπη το θέμα μας: την προσέγγιση, δηλαδή, εκκλησιαστικών ζητημάτων βάσει τής σχετικής ποιμαντικής θεολογίας και μεθοδολογίας.
Είναι πολύ σημαντικό, διερευνώντας τα ιερά και γενικότερα εκκλησιαστικά κείμενα, να μπορέσουμε να «μεταφέρουμε» στη σημερινή ποιμαντική πράξη πρακτικές, προσεγγίσεις και αντιμετωπίσεις, που είναι αποτυπωμένες σ΄αυτά. Ακόμα, είναι σημαντικό να ζητάμε και να σώζουμε όχι μόνο «το απολωλός», τον απολωλότα άνθρωπο δηλαδή, αλλά και αυτό που κινδυνεύει να χαθεί σαν ποιμαντική εμπειρία και πράξη, αν εμείς δεν το ανασύρουμε εγκαίρως από τη λήθη και δεν το προβάλουμε στα μάτια όλων μας.

Αυτό διαπιστώνεται, εκτός των άλλων, μέσα από την υλοποίηση μιας τετραπλής διάκρισης των βιβλίων της Καινής Διαθήκης, με κριτήριο την αποκάλυψη των μορφών ποιμαντικής του Κυρίου Ιησού Χριστού στην εποχή της Χάριτος. Η ποιμαντική αυτή ομαδοποίηση δείχνει πως:

α) Στα Ευαγγέλια τοποθετείται ο Κύριος ως ο αυθεντικός και μόνος Ποιμήν (Αρχιποίμενας). Αποτελεί την πρότυπη και αρχέτυπη μορφή του «Α και του Ω» στο έργο της Εκκλησίας. Είναι ο τύπος και ο υπογραμμός των οκτώ κατηγοριών, των τεσσάρων λειτουργιών και των τεσσάρων αρχών του Ποιμαντικού Έργου.[Οι οκτώ κατηγορίες είναι: ποιος ποιμαίνει, ποιον, πού, πώς, πότε, γιατί, προς τι, σε τι. Οι τέσσερις λειτουργίες αναφέρονται στη μαρτυρία, τη λατρεία, την κοινωνία, τη διακονία, ενώ οι τέσσερις αρχές είναι η πρόσληψη, η συνεργία, η φιλοκαλία, η εμπειρία].

β) Στις Πράξεις καταγράφεται το πώς αντιλήφθηκαν τα παραπάνω και τα εφάρμοσαν στην πράξη οι Απόστολοι (αγιοπνευματικά – χριστοκεντρικά). Με άλλα λόγια από την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών του Ευαγγελίου φαίνεται το πώς κατανόησαν και άσκησαν οι Απόστολοι την ποιμαντική πράξη.

γ) Στις Επιστολές αποτυπώνεται το πώς οι Απόστολοι νουθέτησαν, για την εφαρμογή του ευαγγελικού έργου στην πράξη, επιμέρους Εκκλησίες και κατά περίπτωση πιστούς χριστιανούς. Θα μπορούσε να θεωρήσει κανείς τις Επιστολές ως διορθωτικές παρεμβάσεις, οι οποίες με τη μορφή κατευθυντήριων εγκυκλίων αποσκοπούν να διδάξουν και άλλους το πώς να ασκούν αποστολικά το ποιμαντικό έργο της Εκκλησίας.

δ) Στην Αποκάλυψη, τέλος, πραγματοποιείται ένας πρώτος απολογισμός εφαρμογής ή μη εφαρμογής των ευαγγελικών λόγων, του αποστολικού προτύπου και της ποιμαντικής πράξης στις Εκκλησίες της Μικράς Ασίας. Εκεί ασκείται κριτική όπου δεν εφαρμόστηκαν τα ευαγγελικά πρότυπα και δεν ακολουθήθηκαν οι ποιμαντικές κατευθύνσεις από τους διαδόχους των Αποστόλων. Εκεί έχουμε και ένα γηραιό απόστολο, τον Ιωάννη, να επισημαίνει στις κατά τόπους Εκκλησίες ποιες τήρησαν τις ευαγγελικές νουθεσίες και ποιες όχι. Κατά μία έννοια, ο Χριστός ξαναπαίρνει το λόγο και προχωρά σε κρίσεις προ της Κρίσεως.

Συνολικά, το σχήμα αυτό μοιάζει να περιλαμβάνει τέσσερις παραμέτρους: α) τη θεωρία ως πράξεως επίβαση, β) την πράξη, γ) τις δυσκολίες κατά την υλοποίηση του ποιμαντικού έργου και δ) την αξιολόγηση και κριτική του αποτελέσματος της πράξης.

Επιπλέον, παρουσιάζει ενδιαφέρον η ανάδειξη και ταξινόμηση των πρώτων ποιμαντικών πρoβλημάτων της Εκκλησίας, όπως αυτά ενυπάρχουν και καταγράφονται στο ιερό κείμενο των Πράξεων. Η συγκέντρωση, μάλιστα, των ζητημάτων αυτών απαντά με το δικό της τρόπο σε κρίσιμα ερωτήματα. Έτσι, μέσα από την επιλεγείσα ιστορική μέθοδο παράθεσης και ανάλυσης του υλικού μας, με στόχο την καλύτερη απεικόνιση και την πιο ολοκληρωμένη ανάλυση των Ποιμαντικών Προβλημάτων, βλέπουμε πως δίνονται, παράλληλα, απαντήσεις στα οκταπλά ερωτήματα. Έτσι, εξετάζοντας κανείς τα δεδομένα αυτά με την επιλεχθείσα ποιμαντική μέθοδο, εξάγονται κάποια πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Δηλαδή, πως αυτή ακριβώς η διερεύνηση των αγιογραφικών αποσπασμάτων, που αναφέρονται σε γεγονότα, τα οποία θα μπορούμε να κατονομάσουμε ως Ποιμαντικά Προβλήματα, στην πραγματικότητα μας παρέχει ταυτόχρονα απαντήσεις στα βασικά ερευνητικά μας ερωτήματα ως προς το ποιος ποιμαίνει, ποιον, πώς, γιατί, προς τι αλλά και αντίστροφα, ποιος δεν ποιμαίνει, ποιον, πώς, γιατί και προς τι δεν ποιμαίνει.

Είναι ιδιαιτέρως ωφέλιμο να διαπιστώσουμε, εάν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την Ποιμαντική ως πάροχο λύσεων εκκλησιαστικών προβλημάτων, σύμφωνα με το πνεύμα του Ευαγγελίου, ώστε και σήμερα, όταν είναι εφικτό, να στρεφόμαστε στο ανεξάντλητο ποιμαντικό απόθεμα των Γραφών ή με άλλα λόγια να ενισχυόμαστε από το φιλάνθρωπο «οπλοστάσιό» τους. Κάτι τέτοιο θα έχει ως συνέπεια να μπορούμε εύκολα να διαπιστώνουμε αν και κατά πόσο, ποιμαντικά μέτρα που υιοθετούμε, εδράζονται σε αντίστοιχες λύσεις, που δίνονται μέσα από την αυθεντική και αδιάψευστη χριστιανική διδασκαλία, όπως εκφράζεται από τον κανόνα της Καινής Διαθήκης.

Θεματικό μας κριτήριο είναι η ποιμαντική θεώρηση, πραγμάτευση και ενασχόληση των θεμάτων να συνδυάζεται και να συνεργάζεται αγαστά με την εκκλησιαστική παράδοση και γραμματεία, οι οποίες αποκτούν έναν ιδιαίτερα εποικοδομητικό ρόλο, καθώς με τη βοήθειά τους δίνονται πειστικές απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα που ο σύγχρονος άνθρω¬πος θέτει επί των πηγών της Ορθόδοξης Θεολογίας.

Για να γίνουν εφικτά τα πιο πάνω απαιτείται η γνωριμία και η ενασχόληση του ενδιαφερόμενου με τις πηγές της Εκκλησίας (τα ιερά κείμενα), με την ιστορία της, με τις ποιμαντικές θεωρίες, καθώς και τις σχετικές έρευνες (παλαιές ή υπό ενέργεια).

Σκοποί – Στόχοι του Προγράμματος

Το πρόγραμμα «Ποιμαντική Θεολογία και Μεθοδολογία. Σύγχρονες προσεγγίσεις σε Εκκλησιαστικά ζητήματα», σκοπεύει στο να εξειδικεύσει τους συμμετέχοντες σε αυτό, στην αναζήτηση σύγχρονου ποιμαντικού λόγου για την αντιμετώπιση των σύγχρονων ποιμαντικών προβλημάτων (εντός και εκτός) της Εκκλησίας με αρχές και αξίες που εμπεριέχονται στην Αγία Γραφή και στην Παράδοση της Εκκλησίας μας. Υπάρχουν, έτσι, θεματικές ενότητες που ασχολούνται με σύγχρονα προβλήματα στη ζωή και οργάνωση της Εκκλησίας, στην ποιμαντική αντιμετώπιση ειδικών καταστάσεων και προκλήσεων, στην αστική ποιμαντική, με αποτέλεσμα τη διατύπωση μιας ευσύνοπτης και κατανοητής θεωρίας της Διαποίμανσης.
Απώτερος στόχος, είναι η μεθοδική επεξεργασία των διαφόρων εκκλησιαστικών ζητημάτων ή προβλημάτων με βάσει τις αρχές της Ποιμαντικής Θεολογίας, που θα βοηθήσει τα στελέχη της Εκκλησίας και τους ενασχολούμενους με την εκκλησιαστική ζωή γενικότερα, σε μία ελεγχόμενη και προσεκτική αξιοποίηση των γενικότερων θεολογικών τους γνώσεων μετασχηματίζοντας αυτές, με βάση την ποιμαντική μεθοδολογία, σε επιχειρήματα και αφηγήματα, που ως στόχο δεν θα έχουν την δημιουργία προκλήσεων και αντιδράσεων από τους τρίτους αλλά μία σοβαρή και γνήσια αντιμετώπιση των θεμάτων, που ανακύπτουν. Επίσης, βοηθούν στη συγκρότηση μιας λειτουργικής δομής και αντιπροσωπευτικής εικόνας των διαφόρων μορφών του ποιμαντικού έργου.

Μαθησιακά Αποτελέσματα
Το πρόγραμμα στοχεύει να εξειδικεύσει τους επιμορφούμενους, μεταφέροντας ειδικές γνώσεις και εμπειρία στα υφιστάμενα στελέχη της Εκκλησίας (Κληρικούς και Λαϊκούς), αλλά και σε αυτούς που πρόκειται να σταδιοδρομήσουν στο ποιμαντικό έργο και στις δομές της Εκκλησίας ή επιθυμούν να μυηθούν σε αυτές.
Επομένως ο/η απόφοιτος/η θα είναι σε θέση να:
-Κατανοεί σε βάθος:
• Ότι υπάρχουν αρχές και λειτουργίες στην Ποιμαντική Τέχνη και Επιστήμη, όπου βοηθούν (μεθοδολογικά) να αντιμετωπίσει πολλές από τις σύγχρονες κοινωνικές και πνευματικές προκλήσεις, αρθρώνοντας το λόγο του Θεού με σύγχρονο και κατανοητό τρόπο.
• Ότι η Καινή Διαθήκη και γενικότερα η Ιερή Παράδοση, μπορεί να δώσει απαντήσεις και λύσεις σε Ποιμαντικά Ζητήματα, όπως και να προβάλλει ακόμα και την αποστασιοποίηση από κάποιες συγκεκριμένες καταστάσεις κατά το πρότυπο του Χριστού καί των Μαθητών Του.
-Γνωρίζει:
• Να αναπτύσσει τον ποιμαντικό και θεολογικό «λόγο» της Εκκλησίας, με στόχο την υποβοήθηση του έργου της Εκκλησίας και την παροχή ισορροπημένης επικοινωνίας με τον έχοντα σχετικές αναζητήσεις.
-Ευαισθητοποιηθεί και καταρτιστεί περαιτέρω:
• Στο διακόνημα της προσφοράς και των προοπτικών που προσφέρει στον σύγχρονο άνθρωπο η πλούσια ποιμαντική-πνευματική παράδοση της Εκκλησίας και η σχετική εμπειρία πάνω νεώτερα ή διαχρονικά εκκλησιαστικά ζητήματα.

• Εν τέλει η καλή πρακτική χρήση της Ποιμαντικής γνώσης και μεθοδολογίας, στην ποιμαντική συμβουλευτική και φροντίδα προσώπων και ομάδων, στη θρησκευτική εκπαίδευση αλλά και αξιοποιούμενη αλλού, ως σύνολο, μας παρέχει τη δυνατότητα να κάνουμε χρήση αυτών των παλαιών και σύγχρονων επιστημονικών και βιωματικών συνεισφορών, με επίκεντρο την άδολη και χριστιανική διαποίμανση του Ανθρώπου.

Τριαντάφυλλος Κ. Μπολτέτσος