Οι «μέτριοι», η «διακυβέρνηση» και το παράδειγμα της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών καθαριότητας
«Η διαφθορά φτάνει στα όρια της, όταν οι μετέχοντες δεν γνωρίζουν καν ότι είναι διεφθαρμένοι»
Alain Deneault*
Βρισκόμαστε σε μια χρονική περίοδο όπου κυριαρχεί το «μέτριο». Για να είσαι κάτι, να είσαι κάπου, πρέπει να είσαι «μέτριος»∙ κι αυτό δεν θεωρείται απαραίτητα επιλήψιμο. Για κάποιους μάλιστα θεωρείται υποχρέωση, γιατί δεν είναι κατ’ ανάγκη φτιαγμένοι για να είναι «μέτριοι». Για να είσαι στο «κέντρο», για να είσαι στην εξουσία, πρέπει να αποφεύγεις τις κόντρες κρατώντας “πισινή”, να κρατάς ισορροπίες, να κρύβεις τα πιστεύω σου και πάνω απ’ όλα να μην διαταράσσεις και να μην εφευρίσκεις τίποτα που θα μπορούσε να αλλάξει και να ταρακουνήσει το σύστημα, την κοινωνική και οικονομική τάξη. Αυτό είναι το κυρίαρχο μοντέλο που μας διοικεί σήμερα, κυρίως στη λεγόμενη «αυτοδιοίκηση» και των δύο βαθμών.
Και το ερώτημα είναι: πού οδηγεί αυτό στην πράξη; Οδηγεί στην χείριστη λειτουργία των φορέων της αυτοδιοίκησης και του ίδιου του κράτους. Και στη συνέχεια, στην «ανάγκη να εξυγιάνουμε το κράτος», εφαρμόζοντας μεθόδους διαχείρισης αυτές που εφαρμόζονται στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες θεωρούνται πιο αποτελεσματικές. Αυτό σημαίνει ιδιωτικοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών και των κοινωνικών αγαθών και προσαρμογή των δημόσιων οργανισμών στις ανάγκες των επιχειρήσεων. Αυτό σημαίνει νεοφιλελευθερισμός και απορρύθμιση του κράτους. Στην πράξη, επειδή οι «μέτριοι» δεν μπορούν να εφαρμόσουν μεθόδους ορθολογικής και αποτελεσματικής διαχείρισης, μεθόδους διαφάνειας, ελέγχου και συμμετοχής – με το φόβο μην ταρακουνηθεί το σύστημα και η κοινωνική και οικονομική τάξη – ιδιωτικοποιούν τη διαχείριση «πετώντας το γάντι» στον νεοφιλελευθερισμό.
Ένα απλό παράδειγμα είναι αυτό της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών καθαριότητας στους δήμους. Οι «μέτριοι» υπονομεύουν την ποιότητα των υπηρεσιών καθαριότητας και συκοφαντούν τον δημόσιο χαρακτήρα τους. Οι τρόποι είναι πολλοί. Ωριμάζουν έτσι οι συνθήκες και έρχεται η ιδιωτικοποίηση. Δύο είναι τα στοιχεία, αντιφατικά μεταξύ τους αποκλίνοντα στο διηνεκές, που επιβουλεύονται την βιωσιμότητα -το σύστημα αντικειμενικά είναι μη βιώσιμο: από τη μια τα κέρδη και η δυνατότητα αύξησης των κερδών για τον ιδιώτη επιχειρηματία, κι από την άλλη η απειλή της απόλυσης και της ανεργίας για τους εργαζόμενους. Η δυνατότητα αύξησης των κερδών, που σημαίνει αυτόματα εμπορευματοποίηση των δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, δίνει τη δυνατότητα στον ιδιώτη επιχειρηματία να σπάσει το φράγμα του «μετρίου» εφαρμόζοντας όλες τις αυταρχικές μεθόδους διοίκησης που του επιτρέπει ή, ακόμα, δεν του επιτρέπει το σύστημα. Νόμιμες ή παράνομες μεθόδους. Από την άλλη, οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα χάνουν τη δυνατότητα να έχουν μια αξιοπρεπή εργασιακή σχέση και ένα μονιμότερο σύστημα εργασίας και περνάνε σε μια εργασιακή σχέση τύπου «γαλέρας» με την μόνιμη απειλή της απόλυσης και της ανεργίας, σε συνδυασμό με το χαοτικό σύστημα απασχόλησης και αμοιβής: ευέλικτα ωράρια και «ευέλικτες» αμοιβές, ανθυγιεινές συνθήκες, υπογράφουν σύμβαση ή δεν υπογράφουν, δουλεύουν για 8ωρο και πληρώνονται για 4ωρο, δουλεύουν 4ωρο ή 12ωρο, 3ήμερο ή 7ήμερο, ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης κλπ κλπ.
Μηδενίζεται έτσι η έννοια της πολιτικής και περνάμε στη λεγόμενη «διακυβέρνηση»∙ που σημαίνει «επίλυση προβλημάτων» και αναζήτηση άμεσης λύσης στο άμεσο πρόβλημα. Αυτό αποκλείει κάθε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, που να βασίζεται στη συζήτηση με αρχές και οράματα. Σημαίνει φτιάχνουμε ΦΟΔΣΑ ΑΕ «ΟΤΑ». Σημαίνει άμεση ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών καθαριότητας, σημαίνει κατασκευή κατά προτεραιότητα Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων(ΜΕΑ) με εγγυημένες ποσότητες, με χρήματα του δημοσίου ή με ΣΔΙΤ δεν έχει σημασία, με διαχειριστή ιδιώτη, σε βάρος του Ολοκληρωμένου Εναλλακτικού Συστήματος Διαχείρισης με προτεραιότητα Διαλογής στην Πηγή. Σημαίνει πετάμε το γάντι στον νεοφιλελευθερισμό και στον ιδιώτη επιχειρηματία, για να σπάσει το «φράγμα» του «μετρίου», που εμείς έχουμε καλλιεργήσει για να μην διαταράξουμε τις ισορροπίες του κοινωνικού και οικονομικού συστήματος. Αυτού του συστήματος που ενθαρρύνει την άνοδο προσώπων με «μέτριες» ικανότητες σε βάρος των ικανών ή των τελείως ανίκανων.
Ο «μέτριος» – ονόματα δεν λέμε – πρέπει να έχει χρήσιμες γνώσεις, ναι, τέτοιες όμως που να μην οδηγούν στην αμφισβήτηση της δικής του ιδεολογικής βάσης. Πρέπει να μπορεί να «παίζει παιχνίδι», να εξυπηρετεί κοντόφθαλμα συμφέροντα, να «αγνοεί» εκείνο και «να μην αναφέρει» το άλλο, τελικά να οδηγεί τα πράγματα στη δημιουργία διεφθαρμένων οργανισμών. «Και η διαφθορά φτάνει στα όρια της, όταν οι μετέχοντες δεν γνωρίζουν καν ότι είναι διεφθαρμένοι». Το κύριο βέβαια είναι ότι δεν υπάρχει κανένα όραμα για το μέλλον, το «παιχνίδι» είναι βραχυπρόθεσμο και εξαντλείται σε μικροεπεμβάσεις.
Η αντίσταση σ’ αυτό το σύστημα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Καμιά φορά το να κάνεις αντίσταση είναι κάτι σαν περιθώριο και αναχωρητισμός. Η επιστροφή όμως στην συζήτηση και στην αναζήτηση είναι µια αναγκαιότητα. Αναγκαιότητα είναι να ξαναρχίσουμε να διαβάζουμε, να σκεπτόμαστε, να επιβεβαιώνουμε και να επικαιροποιούμε την αξία των ιδεών, που σαρώθηκαν στις μέρες µας σαν να ήταν ασήμαντες.
*Ο Alain Deneault διδάσκει κριτική σκέψη στις πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ και είναι διευθυντής προγράμματος στο Διεθνές Ινστιτούτο Φιλοσοφίας στο Παρίσι.
