Φόβοι και φοβίες

Ο φόβος, αν και είναι ένα πολύ έντονο και δυσάρεστο συναίσθημα, λειτουργεί προστατευτικά για τον άνθρωπο και αποτελεί σημαντικό μηχανισμό επιβίωσης. Αν δεν υπήρχε το συναίσθημα του φόβου, ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να αντιληφθεί τους κινδύνους που τον απειλούν και να προστατευτεί απ’ αυτούς. Αν ο μέσος, φυσιολογικός άνθρωπος δεν φοβόταν περπατήσει στη μέση ενός δρόμου μεγάλης κυκλοφορίας, αν δεν φοβόταν να ακουμπήσει ένα ηλεκτροφόρο σύρμα, αν δεν φοβόταν να περπατήσει στο χείλος ενός γκρεμού, προφανώς θα έθετε τη ζωή του σε κίνδυνο και φυσικά δεν θα κατάφερνε να διαιωνίσει το είδος του. Συνοψίζοντας, λοιπόν, καταλήγουμε στο ότι ο φόβος είναι ένα δυσάρεστο αλλά λογικό συναίσθημα, και αποτελεί φυσιολογική αντίδραση σε έναν υπαρκτό κίνδυνο ή μια επικείμενη απειλή.

Φοβία είναι ο έντονος, παράλογος και αδικαιολόγητος φόβος για μια κατάσταση. Είναι η υπερβολική αντίδραση φόβου απέναντι σε κάτι που ο φοβικός άνθρωπος εκλαμβάνει υποκειμενικά και μη ρεαλιστικά, ως απειλή για τη ζωή του. Κι ενώ ο φόβος έχει επιβιωτική αξία, η φοβία οδηγεί σε έκπτωση της ποιότητας ζωής και της λειτουργικότητας του ατόμου και προκαλεί υπερβολικό άγχος και πανικό. Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών, οι φοβίες υπάγονται στην ευρύτερη διαγνωστική ομάδα των αγχωδών διαταραχών. Διακρίνονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: την αγοραφοβία, την ειδική φοβία (φοβία για τα ζώα, για το αίμα –τις ενέσεις-το τραύμα, για φυσικά φαινόμενα, αεροπλάνα, ασανσέρ, φόβος κατάποσης – εμέτου, νοσοφοβία κλπ) και την κοινωνική φοβία.

Είναι σημαντικό για κάποιον που υποφέρει από φοβίες, να αντιληφθεί το παράλογο των συναισθημάτων αλλά και της συμπεριφοράς που εκδηλώνει απέναντι στην φοβογόνα κατάσταση. Να προσπαθήσει μόνος του ή με τη βοήθεια ειδικού να διαχειριστεί τις αρνητικές σκέψεις του απέναντι στην κατάσταση. Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία δίνει υψηλά ποσοστά θεραπείας των φοβιών και βασίζεται κυρίως στην σταδιακή έκθεση του ατόμου στο φοβικό αντικείμενο (σ’ αυτό που φοβάται), με σκοπό να ανασταλεί η αποφευκτική του συμπεριφορά, δηλαδή να πάψει να το αποφεύγει (η γνωσιακή προσέγγιση βοηθάει το άτομο να σταματήσει να φοβάται κάτι που δεν είναι ρεαλιστικά απειλητικό). Στρατηγικές πάνω σ’ αυτή τη λογική αλλά και τεχνικές χαλάρωσης όπως είναι οι διαφραγματικές αναπνοές, είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση των φοβιών.

Αναστασία Φρόντζου – Χρηστίδη
• Σύμβουλος Σχέσεων, Παιδιού και Οικογένειας
• B.A. Ψυχολογίας, Μεταπτυχιακή Εκπαίδευση στην «Ψυχολογία και Συμπεριφορά του Εφήβου» (ΕΚΠΑ-ΜΕΥ) και στις «Αγχώδεις Διαταραχές Παιδιών και Εφήβων» (Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών)
• Επιστημονικός Συνεργάτης Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.), Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο «Π.&Α. Κυριακού»