Διάσκεψη του Ο.Η.Ε. για το κλίμα – Ντέρμπαν 2011: Ένα Ντόμινο από αδιέξοδα

Η Διάσκεψη του Ο.Η.Ε. για το Κλίμα που ξεκίνησε χθες στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής και θα διαρκέσει έως και τις 9 Δεκεμβρίου, δεν θυμίζει σε τίποτα τις προσδοκίες και την προβολή της περσινής αντίστοιχης στο Κανκούν του Μεξικού, πόσο μάλλον το μιντιακό «πανηγύρι» της Κοπεγχάγης δύο χρόνια πριν, όταν οι ηγέτες των ισχυρά οικονομικών κρατών είχαν καταστήσει σαφές ότι το περιβάλλον δεν αποτελεί για αυτούς παρά μια μικρή σταγόνα στον ωκεανό της οικονομίας.

Έκτοτε τίποτα δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά και τα δεδομένα με τα οποία ξεκινά η 17η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα φαίνεται να είναι πολύ δυσχερέστερα από τα αντίστοιχα της Κοπεγχάγης (2009) και του Κανκούν (2010). Η οικονομική κρίση έχει λειτουργήσει ανασταλτικά στο περιβαλλοντικό ζήτημα, σε τέτοιο βαθμό ώστε η φετινή Διάσκεψη να έχει πάρει τυπικό χαρακτήρα.
Χαρακτηριστικό του ενδιαφέροντος αλλά κυρίως των προσδοκιών είναι το γεγονός ότι από την Διάσκεψη θα απέχουν οι ηγέτες των ισχυρών οικονομιών του πλανήτη, ενώ το πλέον αισιόδοξο σενάριο κάνει λόγο για τη δημιουργία ενός διεθνούς Ταμείου υποστήριξης και βοήθειας.

Ο «οικοδεσπότης» της Διάσκεψης, Πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Τζέικομπ Ζούμα περιέγραψε στην εναρκτήρια ομιλία του την κλιματική αλλαγή ως «ζήτημα ζωής και θανάτου». Καθώς η Αφρική και η Ασία βιώνουν συνεχείς ανθρωπιστικές κρίσεις εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών οι οποίες σταδιακά γίνονται καταστροφικές και στον ανεπτυγμένο κόσμο (πχ. οι Η.Π.Α. όλο το 2011) η Διάσκεψη του Ντέρμπαν αποτελεί θεωρητικά ένα «σημείο-μηδέν» για το περιβάλλον.

Το 2010 καταγράφηκαν οι περισσότεροι θερμοί μήνες όλων των εποχών, το 2011 αποτελεί με τα μέχρι τώρα υπάρχοντα στοιχεία το πλέον ρυπογόνο έτος της ιστορίας, ενώ το 2012 λήγει το Πρωτόκολλο του Κιότο το οποίο συνεχίζει να αποτελεί τη μοναδική διεθνή δεσμευτική συμφωνία (όποιων κρατών το έχουν επικυρώσει) για το περιβάλλον… Προς το παρόν, τόσο οι ανεπτυγμένες χώρες, όσο και οι Ινδία-Βραζιλία ανακοινώνουν πριν ξεκινήσει η Διάσκεψη ότι δεν προτίθενται να προχωρήσουν σε κάποιο είδος δεσμευτικής συμφωνίας πριν το 2015 ή 2016.

Με δεδομένη την παντελή έλλειψη διάθεσης από πλευράς ανεπτυγμένων κρατών να συνεισφέρουν στο ζήτημα, είτε με την υιοθέτηση και υπογραφή μίας δεσμευτικής συμφωνίας, είτε με την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τον αναπτυσσόμενο κόσμο, η περιβαλλοντική διακυβέρνηση σε παγκόσμιο επίπεδο μοιάζει να βρίσκεται στο ίδιο αδιέξοδο που βρισκόταν και το 2009, προ Κοπεγχάγης.

Τα αναπτυσσόμενα κράτη, στηριζόμενα και στην αδιαφορία των ανεπτυγμένων, απευθύνουν έκκληση για οικονομοτεχνική βοήθεια ενώ ταυτόχρονα δεν διατίθενται να επιβάλλουν όρια στους εκπεμπόμενους ρύπους τους, από την στιγμή που δεν το κάνουν τα ανεπτυγμένα. Έτσι, η Κίνα και η Ινδία για παράδειγμα, δεν θέλουν να δεσμευτούν σε συγκεκριμένα όρια μείωσης των ρύπων της από την στιγμή που δεν το έχουν κάνει οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες χωρίς να έχουν λάβει καμία ουσιαστική δέσμευση πιέζουν τον …αναπτυσσόμενο κόσμο να μειώσει τους ρύπους του. Η Δύση προτείνει τη δημιουργία ενός συστήματος εθελοντικών δεσμεύσεων και σκοπών, κάτι με το οποίο διαφωνούν τα αναπτυσσόμενα κράτη, καθώς υποστηρίζουν ότι ένα τέτοιο σύστημα δεν πρόκειται να αλλάξει επί της ουσίας τίποτα.

Η Ουάσινγκτον μοιάζει να έχει το ρόλο του «κυνικού» παίκτη σε αυτή τη διαπραγμάτευση και για αυτό συγκεντρώνει όλα τα «πυρά» πάνω της, όμως μαζί της συμπαρατάσσεται το σύνολο του ανεπτυγμένου κόσμου, η Ιαπωνία, ο Καναδάς, η Αυστραλία, αλλά και η Ε.Ε. που παρά τις θεωρητικές αυτό-δεσμεύσεις της για μείωση των ρύπων, θα σταθεί στο πλευρό των Η.Π.Α. στην προσπάθεια πίεσης ιδίως προς την Κίνα και δευτερευόντως προς την Ινδία, τη Βραζιλία, κ.α. Με αυτή τη στάση, η Δύση όχι μόνο παραβλέπει τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις που η ίδια θα έπρεπε να αναλάβει, αλλά αποποιείται και των ιστορικών ευθυνών της για την κλιματική αλλαγή αλλά και την συγκέντρωση πλούτου, αφού μεγάλο μέρος του στηρίχθηκε στην εκμετάλλευση των περιοχών του λεγόμενου «Τρίτου Κόσμου».

Ακόμα και τα επιμέρους πεδία στα οποία πιθανόν να υπάρξουν συμφωνίες έχουν πολλά κενά. Αν συμφωνηθεί η –εδώ και πολλά χρόνια συζητούμενη- παροχή οικονομικής βοήθειας προς τα αναπτυσσόμενα κράτη, είναι τελείως ασαφές ποιοι θα την παρέχουν, σε τι αναλογίες και με ποιο τρόπο. Όσον αφορά τη συμφωνία στην οποία προβλέπεται προστασία των τροπικών δασών με αντάλλαγμα τα χρήματα από την αγορά εμπορίας ρύπων, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για την τήρηση της, καθώς είναι εξαιρετικά ασαφείς οι τρόποι εφαρμογής της.

Αυτό το παιχνίδι συμφερόντων και μηδενικών απωλειών έχει μόνους ωφελημένους τον καταστροφικό για το περιβάλλον και την κοινωνία τρόπο παραγωγής και διανομής της παραγωγής. Τα συμφέροντα αυτά είτε εκφράζονται μέσω ηγετών είτε μέσω διπλωματών και απεσταλμένων βρίσκουν στην παρούσα οικονομική κρίση το μεγαλύτερο άλλοθι για να κρατούν το κλίμα και τις κοινωνίες δέσμιες των επιδιώξεών τους.

Διαβάστε σχετικά:
2009 – COP 15 – Διάσκεψη της Κοπεγχάγης 
–Ένα εθελοντικό κείμενο που …ίσως σώσει τον κόσμο
–Οι επιμέρους αποτυχίες στην Κοπεγχάγη

2010 – COP 16 – Διάσκεψη του Κανκούν 
–Από το Κανκούν στο Ντέρμπαν: λόμπι για τη συμμετοχή μεγάλων εταιριών στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα
–Κείμενο-Συμφωνία για τα μάτια του κόσμου  

Άρης Καπαράκης
Συνεργάτης της Μ.Κ.Ο. Σόλων
aris@solon.org.gr