Η Σημασία ορθολογικής διαχείρισης γαιών και πόρων στη διατροφική παραγωγή

Ο πλανήτης παράγει τροφή σχεδόν διπλάσια των παγκόσμιων αναγκών, αλλά η “οικονομία της αγοράς” προτιμά να αφήνει δισεκατομμύρια ανθρώπων υποσιτισμένους και τρόφιμα να σαπίζουν στις αποθήκες αν το κέρδος δεν είναι ανάλογο των επιδιώξεών της. Το πρόβλημα του “υπερπληθυσμού” όμως,  που τόσο έχει προβληθεί τα τελευταία χρόνια ως εμπόδιο στην οικονομία της αγοράς, θα μπορούσε να λυθεί με την υιοθέτηση ορθολογικών γεωργικών πρακτικών.
Μετά από δύο χρόνια ερευνών, ερευνητές από εφτά μεγάλα πανεπιστήμια διαπίστωσαν πως ακόμα και 9 δις άνθρωποι θα μπορούσαν να τρέφονται άνετα, χωρίς μάλιστα να επιβαρύνονται επιπλέον οι φυσικοί πόροι του πλανήτη.

Ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να ξεπεράσει τα 9 δις περίπου το 2050.

Το πρόβλημα της αύξησης του πληθυσμού προβάλλεται ως ένα από τα μεγαλύτερα μελλοντικά ζητήματα για την ανθρωπότητα και θα καταστεί σίγουρα τέτοιο, αν οι αγορές συνεχίσουν να δρουν πάνω από κυβερνήσεις και ανθρώπους, δεδομένο που κατέστη περισσότερο από εμφανές την τελευταία δεκαετία με την κερδοσκοπική διατροφική κρίση.

Τα τρόφιμα που παράγονται στον πλανήτη θα μπορούσαν άνετα να θρέψουν όλους τους κατοίκους του. Αρκετές έρευνες στο παρελθόν έχουν αποδείξει ότι το πραγματικό πρόβλημα, τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον, δεν θα είναι τα εννέα δισεκατομμύρια κατοίκων, αλλά ο τρόπος παραγωγής και διανομής των προϊόντων.

Τώρα, μια νέα έρευνα προχωρά ένα ακόμα βήμα μπροστά, αφού σύμφωνα με τα ευρήματά της, όχι μόνο είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της παραγωγής τροφίμων για τόσο μεγάλο πληθυσμό, αλλά κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει με τους υπάρχοντες πόρους του πλανήτη, χωρίς περαιτέρω επιβάρυνσής τους.
Κλειδί για κάτι τέτοιο αποτελεί η ορθολογικότερη αξιοποίηση των πόρων, της ενέργειας και η βέλτιστη εκμετάλλευση των γαιών.

Επιστήμονες από το Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο της Στοκχόλμης, τα πανεπιστήμια της Μιννεσότα, του Ουϊσκόνσιν, του Μακ Γκιλ, της Σάντα Μπάρμπαρα, της Αριζόνα και της Βόννης κατέληξαν –μετά από διετή έρευνα- ότι τα εννέα δισεκατομμύρια ανθρώπων θα ήταν εύκολο να τραφούν, αρκεί να υιοθετηθούν πέντε βασικές αρχές στη γεωργική παραγωγή παγκοσμίως:

• Διακοπή περαιτέρω επέκτασης καλλιεργήσιμων γαιών και εκχερσώσεων, ιδίως στις τροπικές περιοχές, χρήση κινήτρων προς τους παραγωγούς και τις αγροτικές κοινότητες, με τεράστια οφέλη τόσο για τους ίδιους όσο και για το περιβάλλον.
• Μείωση στις μεγάλες διαφορές της παραγωγικής απόδοσης που παρατηρούνται παγκοσμίως μέσω της ορθολογικότερης εκμετάλλευσής των γαιών. Σε μεγάλες περιοχές του πλανήτη (Αφρική-Λατινική Αμερική-Ανατολική Ευρώπη) παρατηρείται για πολλούς λόγους “χάσμα απόδοσης”, μειωμένη δηλαδή παραγωγή των γαιών σε σχέση με τις πραγματικές δυνατότητες τους.
• Στρατηγικότερη χρησιμοποίηση των πόρων: η χρήση των υδάτινων πόρων, των θρεπτικών ουσιών και των γεωργικών χημικών ουσιών παρουσιάζει τεράστιες διαφορές από περιοχή σε περιοχή (πρόβλημα Goldilocks) και διαφοροποιείται ανάλογα με τη διαθεσιμότητά τους και την αποδοτικότητα της χρήσης τους. Η έρευνα επισημαίνει ότι σε αντίθεση με την υπάρχουσα τακτική οι πόροι πρέπει να χρησιμοποιούνται στην λογική “λιγότερο όπου δεν χρειάζεται-περισσότερο όπου χρειάζεται”. Η ορθολογικότερη αξιοποίηση όχι μόνο αυξάνει την παραγωγή, αλλά βοηθά και το περιβάλλον.
• Μετατροπή εκτάσεων παραγωγής βιοκαυσίμων και ζωοτροφών σε καλλιεργήσιμες γαιές για παραγωγή τροφίμων: η χρήση τεραστίων εκτάσεων για την παραγωγή βιοκαυσίμων και ζωοτροφών στερεί πολύ μεγάλες εκτάσεις γαιών που θα μπορούσαν να διατεθούν για τη διατροφική παραγωγή. Αξιοσημείωτη είναι η εκτίμηση των ερευνητών ότι οι καλλιέργειες αυτές θα άξιζε να μειωθούν για περιβαλλοντικούς λόγους, έστω και αν τα νέα εδάφη δεν προορίζονταν για παραγωγή διατροφικών ειδών.
• Μείωση των αποβλήτων της διατροφικής παραγωγής: εκτιμάται ότι το 1/3 κάθε σταδίου διατροφικής παραγωγής καταλήγει να απορρίπτεται. Η εξάλειψη των αποβλήτων από το αρχικό έως το τελικό στάδιο (κατανάλωση) θα μπορούσε να αυξήσει τα τρόφιμα που διατίθενται προς κατανάλωση έως και 50%.

Ο επικεφαλής της έρευνας Τζόναθαν Φόλεϊ, του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου της Μινεσότα αναφέρει ότι με την υιοθέτηση των βασικών αυτών αρχών η ανθρωπότητα μπορεί  «να απαντήσει στην τριπλή απειλή» την οποία υφίσταται σήμερα:
-το ένα και πλέον δις ανθρώπων που υποσιτίζονται,
-την ίδια τη γεωργική παραγωγή, η οποία με τις σημερινές πρακτικές αποτελεί την μεγαλύτερη περιβαλλοντική απειλή και
-την αυξανόμενη κατανάλωση που αναμένεται τα αμέσως επόμενα χρόνια με την αύξηση του πληθυσμού, αλλά και ιδιαίτερα ενεργοβόρων τελικών προϊόντων, ιδίως του κρέατος και των βιοκαυσίμων.

Πηγές: Εnvironmental News Network, ClickGreen.org.uk
Φωτό: wikimedia

Άρης Καπαράκης
Συνεργάτης της Μ.Κ.Ο. Σόλων
aris@solon.org.gr