Απρόβλεπτες οι συνέπειες της κρίσης για τον Immanuel Wallerstein

Είναι η παγκόσμια κρίση αληθινή; Εάν είναι αληθινή, πόσο βαθειά είναι; Πόσο σπάνια είναι μια βαθειά κρίση; Τί μπορούμε να περιμένουμε από αυτή την κρίση; Ποιος είναι ο χρονικός της ορίζοντας; Ποιο κοσμοσύστημα θα επικρατήσει; Οι θέσεις του καθηγητή του πανεπιστημίου Immanuel Wallerstein*, του θεωρητικού της μελέτης των κοσμοσυστημάτων και του παγκόσμιου κοινωνικού φόρουμ συμβάλουν στη διαμόρφωση απαντήσεων.

«Πρώτα πρώτα νομίζω ότι η λέξη «κρίση» χρησιμοποιείται υπερβολικά χαλαρά. Με τον τρόπο που την χρησιμοποιεί ο περισσότερος κόσμος, σημαίνει απλώς μια κατάσταση στην οποία κάποια καμπύλη αντί να πηγαίνει προς ταπάνω πηγαίνει προς τα κάτω. Και αυτό το λένε «κρίση». Εγώ δεν χρησιμοποιώ τον όρο αυτό με αυτό τον τρόπο. Πιστεύω πάντως πως πράγματι μπήκαμε σε κρίση και πως μια κρίση είναι κάτι το πάρα πολύ σπάνιο.» [1]  «Αυτό που θεωρώ θεμελιώδη κρίση του συστήματος έχει δρομολογηθεί, και δεν νομίζω ότι θα έχουμε το ίδιο σύστημα σε είκοσι με τριάντα χρόνια από τώρα. Θα έχει χαθεί και θα έχει εντελώς αντικατασταθεί από ένα άλλο είδος κοσμοσυστήματος.

Την εξήγηση γι΄ αυτό την έχω  δώσει αρκετές φορές στα γραπτά μου των τελευταίων τριάντα χρόνων.

Οι καπιταλιστές ψάχνουν λοιπόν για εναλλακτικές λύσεις. Άλλοι άνθρωποι αναζητούν άλλες εναλλακτικές λύσεις. Γι΄ αυτό κι εγώ χρησιμοποιώ μια ανάλυση του είδους που ανέπτυξε ο Πριγκοζίν, όπου το σύστημα έχει απομακρυνθεί τόσο πολύ από το σημείο ισορροπίας του ώστε δεν μπορεί να επιστρέψει σε κανενός τύπου ισορροπία, έστω και προσωρινά. Επομένως έχουμε μπει σε μια χαοτική κατάσταση. Έχουμε λοιπόν μπροστά μας μια διακλάδωση. Υπάρχει θεμελιακή σύγκρουση, για το ποια από τις δύο εναλλακτικές λύσεις θα διαλέξει το σύστημα, είναι απρόβλεπτο ποια θα είναι αυτή, αλλά κατά βάση αυτό είναι το ζήτημα.

Μπορεί να καταλήξουμε σε ένα σύστημα καλύτερο από τον καπιταλισμό, ή μπορεί και να οδηγηθούμε σε ένα σύστημα χειρότερο από τον καπιταλισμό. Το μόνο πράγμα που δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να έχουμε είναι το καπιταλιστικό σύστημα.» [2]

«Αν όντως μπήκαμε, όπως λέω, σε μια περίοδο διχάλωσης, πράγμα που σημαίνει ότι έχουμε μπροστά μας δυο ενδεχόμενες λύσεις, τότε το Νταβός εκπροσωπεί την μία και το Πόρτο Αλέγκρε την άλλη, αλλά είναι εντελώς αβέβαιο ποια από τις δύο θα νικήσει. Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικά οράματα.

Σημαντικό όμως το πράγμα στο οποίο επιμένω, είναι ότι ο κόσμος του Νταβός τώρα πια δεν προσπαθεί να ξαναστήσει στα πόδια του τον καπιταλισμό. Προσπαθεί να βρει μια εναλλακτική λύση, δηλαδή, πώς να το πώ; Μια λύση που να διατηρεί τις αρχές της ανισότητας, της ιεραρχίας και τις παρόμοιες. Μπορούμε να έχουμε και άλλα συστήματα εκτός από τον καπιταλισμό.» [3]

Όσο αφορά την κρίση και τις θέσεις του Εμμανουήλ Βαλλερστάιν για αυτήν μπορούμε να προσθέσουμε ότι: «ο προβληματισμός για την κρίση σπάνια υπήρξε συστημικός όπως στην περίπτωση του Εμμανουήλ Βαλλερστάιν και εκεί όπου το προσπάθησε συχνά πρόταξε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο το οποίο κατά τη μορφοποίησή του λειτουργούσε και ανέδειξε ιδεολογηματικούς, κριτικούς και συστημικούς ολοκληρωτισμούς όπως έγινε και με τον Μαρξισμό. Ακόμη και η αμφισβήτηση με ελευθεριακούς ουτοπισμούς -όπως του Σαρλ Φουριέ- εγκυμονούσε μέσα της ανακυκλούμενες ανθρωπολογικές κρίσεις.

Λίγοι στεκόντουσαν -ως προς το μέλλον- επιφυλακτικά, ή απαισιόδοξα, γόνιμα αισιόδοξα -ή ακόμα και με την ανάλογη γόνιμα λανθασμένη ανθρωπολογική αφετηρία-  όπως έκαναν ο Εμμανουήλ Καντ και ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ αντίστοιχα.»[4]

Πηγές:
[1] Immanuel Wallerstein, Για να καταλάβουμε τον κόσμο μας, εκδόσεις ΘΥΡΑΘΕΝ, 2009, σελ229
[2] το ίδιο σελ234
[3] το ίδιο σελ 244
[4] Ιωάννης Ζήσης , ΚΡΙΣΗ: ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΑ ΣΕΝΑΡΙΑ

___________________________

Απόσπαμα από το βιβλίο του Immanuel Wallerstein, “Για να Kαταλάβουμε τον Kόσμο μας”, εκδόσεις Θύραθεν, 2009, σελ. 215

*Ο Ιμμάνουελ Βάλερστάιν, κορυφαίος ιστορικός κοινωνιολόγος και πρόεδρος της Διεθνούς Κοινωνιολογικής Ένωσης από το 1994 ως το 1988, είναι συνάμα ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ. Επί δεκαετίες δίδαξε κοινωνιολογία στο Δημόσιο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, και διεύθυνε στην ίδια πόλη το Κέντρο Φερνάν Μπρωντέλ για τη Μελέτη των Οικονομιών, των Ιστορικών Συστημάτων και του Πολιτισμού. Βασικό του έργο είναι το τρίτομο “Νεωτερικό Kοσμοσύστημα”, όπου αναλύει την εξέλιξη του καπιταλιστικού κοσμοσυστήματος από τις απαρχές του, τον καιρό του Κολόμβου, ως τον δέκατο ένατο αιώνα. Άλλα σημαντικά του έργα είναι η “Ουτοπιστική, ή οι Iστορικές Eπιλογές του Eικοστού Πρώτου Aιώνα“, όπου εξετάζει την σημερινή κρίση του οικοσυστήματος, και το “Πώς να «ξεσκεφτούμε» την Kοινωνική Eπιστήμη: Tα Όρια των Eπιστημονικών Παραδειγμάτων του Δέκατου Ένατου Αιώνα”, όπου αναλύει τις δομές της γνώσης στο σύγχρονο κόσμο.

Επιλογή-Επιμέλεια: Αλέξανδρος Μπέλεσης,
Mέλος της Μ.Κ.Ο. Σόλων
info@solon.org.gr 

Διαβάστε σχετικά:
-«Πώς στήθηκε η «Πυραμίδα» συμμετοχικής και θεσμικής εκτροπής της αγοράς»
-«H Πυραμίδα της στρεβλής υπανάπτυξης ή της ανυπαρξίας της Δημοκρατίας» 
-«Κρίσεις & Βιώσιμα σχέδια για το μέλλον στον 21ο αιώνα»
-«Γιατί οι πολιτικοί θα αποτύχουν – Οι όροι για μια νέα πολιτική»

Φωτό: wikimedia